Opasna sakrivena nauka
1 min read
Radnik „Majaka“ barata visokoradioaktivnim materijalom pomoću manipulatora. Izvor: RIA „Novosti“.
Mirni
 |
Lokacija: Arhangelska Oblast Funkcija: Kosmodrom Razlog posebnog statusa: Grad je administrativni i stambeni centar kosmodroma „Pleseck“ |
Grad Mirni se nalazi na mjestu gdje je u vrijeme carske Rusije prolazio takozvani „carev put“ ka Belom moru. Prema legendi, Mihailo Lomonosov, osnivač slavnog moskovskog univerziteta, upravo je tim putem 1730. godine išao u Moskvu, prateći kola sa tovarom. Doduše, nema nikakvog obilježja, svi glavni spomenici Mirnog vezani su za osvajanje kosmosa. Prvi državni kosmodrom „Pleseck“ dugo je bio svjetski lider po broju lansiranja kosmičkih brodova. Ponosni grad na svom grbu ima kosmički brod i polarnu svjetlost, koja govori o njegovom položaju na dalekom Sjeveru.
Mirni je pun monumenata i obeliska. U čast lansiranja prvog sovjetskog navigacionog kosmičkog broda podignut je obelisk „Kosmos-1000“, a 1989. ušao je u orbitu satelit „Kosmos-2000“, pa je i taj događaj obilježen spomenikom, koji je zbog sličnosti sa popularnim oblikom stanovnika drugih planeta nazvan „vanzemaljac“.
Sarov
 |
Nekadašnja imena: Šatki-1, Moskva-300, Kremljov, Arzamas-75, Arzamas-16 Lokacija: Nižegorodska Oblast Funkcija: Proizvodnja atomskih bombi Razlog posebnog statusa: Na teritoriji grada se nalazi Ruski federalni nuklearni centar — Sveruski naučno-istraživački institut za eksperimentalnu fiziku |
Sarov je neobičan grad. Sa jedne strane, u njemu se prave atomske bombe, a sa druge je poznat po pravoslavnoj svetinji — Sarovskom manastiru. U ovom manastiru, u kome je tipik posebno strog, 1778. godine iskušenik je postao slavni prepodobni Serafim Sarovski. Oba obilježja grada predstavljena su i na njegovom neobičnom grbu.
Ispod Sarovskog manastira postoji pravi podzemni grad u koji su se otšelnici povlačili u potrazi za mirom i tišinom. Kažu da je nekada u podzemlju postojalo i jezero kojim je moglo da se plovi čamcem.
U Nuklearnom centru postoji Muzej atomskog oružja, jedini te vrste na svijetu. Njegov glavni eksponat je čuvena „Car bomba“. Detonacija ove termonuklearne naprave 1961. na arktičkom arhipelagu Nova zemlja bila je najveća eksplozija u istoriji (10 puta veća od ukupne snage svih eksplozivnih sredstava upotrebljenih tokom Drugog svjetskog rata u cijelom svetu) i jedan od ključnih događaja Hladnog rata. Naravno, većina eksponata u muzeju su kopije.
U Nuklearnom centru u Sarovu danas radi više od 18 hiljada stručnjaka: fizičara i matematičara, inženjera i programera, koji se bave održavanjem nuklearnog arsenala Rusije i njegovom bezbjednošću.
Ozersk
 |
Nekadašnja imena: Čeljabinsk-40, Čeljabinsk-65 Lokacija: Južni Ural Funkcija: Radioaktivni izotopi Razlog posebnog statusa: Na teritoriji grada se nalazi Federalno državno unitarno preduzeće „Proizvodna organizacija Majak“, gde se proizvode radioaktivni izotopi i prerađuje upotrebljeno nuklearno gorivo |
Preduzeće „Majak“ je odigralo ključnu ulogu u prvim fazama sovjetskog nuklearnog programa 1940-ih. Stručnjaci iz prve garniture radnika „Kombinata br. 817“ (tako se ranije zvao „Majak“) podvrgavani su najstrožoj selekciji. Po dolasku na tajni objekat tokom nekoliko godina nije im dozvoljavano čak ni da se dopisuju sa bližnjima.
Neobični grb ovog grada sadrži stilizovani prikaz nuklearnog reaktora iz koga isijava energija, predstavljena gušterom (simbolom Urala) sa ognjenim repom.
Život u zatvorenom gradu stanovnici Ozerska danas ne shvataju kao ograničenje, nego kao privilegiju. Zato se u njihovom odnosu prema došljacima može primjetiti izvesna doza snishodljivosti.
Moderni „Majak“ reciklira upotrebljeno nuklearno gorivo iz Rusije i mnogih drugih zemalja i proizvodi veliki broj retkih i važnih radioaktivnih izotopa koje preko 40 zemalja sveta kupuje za medicinske potrebe.
Gorivo koje je 2010. odvezeno iz Nuklearnog instituta u Vinči kod Beograda otišlo je na preradu upravo u „Majak“.
Znamensk
 |
Nekadašnje ime: Kapustin Jar-1 Lokacija: Astrahanjska Oblast Funkcija: Balističke rakete Razlog posebnog statusa: Grad je administrativni i stambeni centar vojnog poligona „Kapustin Jar“ |
Vojni poligon „Kapustin Jar“, izgrađen 1946. godine, bio je namenjen za testiranje prvih sovjetskih balističkih raketa sa bojevim glavama. Miroljubiv naziv (u prevodu: „Kupusov Do“) dobio je po istoimenom selu. Od 1962. poligon obavlja i funkciju manjeg kosmodroma za istraživačke satelite i lake rakete nosače.
Prvi načelnik poligona „Kapustin Jar“, general-major Vasilij Voznjuk, stupio je u službu 1946. i do danas uživa poštovanje žitelja, a u kancelarijama se mogu videti njegovi portreti. Pored lokalnog Muzeja kosmonautike izloženi su primerci vojne tehnike, raketni sistemi i radari.
Severomorsk
 |
Lokacija: Murmanska Oblast Funkcija: Pomorska vojna baza Razlog posebnog statusa: Pomorska baza Severne flote |
Sjeveromorsk, nekada zaselak Vaenga, smješten je na obali Kolskog zaliva u Barencovom moru. Prvobitno su u tim krajevima živeli Saami i Pomori, a kasnije, u 20. veku, doselili su se Finci i Rusi. Izgradnja vojne baze za ratnu mornaricu započeta je sredinom 30-ih godina prošlog vijeka, a status zatvorenog grada Sjeveromorsk je dobio tek posle raspada SSSR-a, 1996.
Sjeveromorsk se nalazi iznad polarnog kruga, tako da se preko zime spušta polarna noć koja traje od početka decembra do sredine januara. Pravi arktički mrazevi su ovdje rijetki, ali zbog ledenog vjetra i visoke vlažnosti vazduha u početku je vrlo teško navići se na klimu.
Ponos Sjeveromorska i Sjeverne flote, najjače ruske vojne flote, sada su teška nuklearna raketna krstarica „Petar Veliki“ i nosač aviona „Admiral Kuznjecov“.
Vlasiha
 |
Nekadašnje ime Odincovo-10 Lokacija: Moskovska Oblast Funkcija: Nuklearne jedinice Razlog posebnog statusa: U naselju je smešten štab Strateških raketnih jedinica i centralni komandni punkt kopnenih strateških nuklearnih jedinica Oružanih snaga Ruske Federacije |
Dugo je Kostino bilo obično malo selo blizu Moskve. Međutim, 1932. ovdje je podignuto zdanje glavnog kompleksa Vakcino-serumskog instituta Radničko-seljačke Crvene Armije. Zatim su do Drugog svjetskog rata na području Vlasihe organizovani visoki vojno-politički kursevi. Oktobra 1941. u Vlasihi je bio stacioniran štab Zapadnog fronta, odakle je slavni Georgij Žukov rukovodio odbranom Moskve.
Posle rata se tu nalazio Štab strateške avijacije. Godine 1960. vojno naselje je u potpunosti stavljeno na raspolaganje strateškim raketnim jedinicama. Danas se odavde upravlja svim kopnenim nuklearnim jedinicama Rusije.
