Objavljena sabrana dela Pera Slijepčevića

Jedan od najznačajnijih predstavnika Mlade Bosne, jedna je od onih ličnosti u srpskoj kulturi i književnosti koja je, nezasluženo, ostala u senci slabijih duhova.

Među istaknutim srpskim intelektualcima XX veka–Pero Slijepčević (Samobor, kod Gacka, 1888 – Beograd, 1964), predstavlja izuzetnu stvaralačku ličnost koja se svojim delom izdvaja na mnogim poljima nauke i kulture. Akademija nauka i umjetnosti Republike Srpske i „Svet knjige” iz  Beograda, objavili su Sabrana dela Pera Slijepčevića, u deset tomova. Urednici su Radovan Vučković i Stevo Ćosović. U kompletu su: „O nemačkoj književnosti i kulturi I–II” (Slobodan Grubačić), „Ogledi o srpskoj književnosti” i „Beletristički radovii prepiska” (Radovan Vučković), „Književno-kritički radovi” (Staniša Tutnjević), „O umetnosti i umetnicima” (Slobodanka Peković), „Istorijske i političke teme” i „Društvo i kultura” (Aleksa Buha), „Pedagoško-andragoški radovi” (Simo Nešković), „Biografija i bibliografiija Pera Slijepčevića” (Časlav Nikolić i Snježana Ćirković). Komplet od deset knjiga sadrži 4.548 strana.

Pero Slčijepčević je gimnaziju završio u Mostaru, studirao je, potom, na Filozofskom fakultetu u Beču, a doktorat iz nemačke književnosti odbranio u Friburu, u Švajcarskoj 1917. godine. Od 1928. do 1941. bio je profesor germanistike na Filozofskom fakultetu u Skoplju, a posle 1945. na Filozofskom fakultetu u Beogradu.

Uživao je veliku ugled u svome vremenu i, kao izvorni mislilac, vršio snažan uticaj u mnogim oblastima intelektualnog života. Slijepčević je jedan od najboljih germanista koga je srpska nauka o književnosti imala. Pored glavne germanističke studije o Šileru, zatim rasprava o Geteu, Hajneu, Tomasu Manu, napisao je niz istorijskih pregleda o značajnim periodima u nemačkoj književnosti; raspravljao je o renesansi i prosvetiteljstvu, o  klasici, o humanizmu… Srpsku misao o književnosti Slijepčević je dvostruko unapredio. S jedne strane, omogućio je pouzdan prodor modernih metoda u burne rasprave o našem nasleđu, a s druge uveo kombinovani pristup koji ispituje dijalog različitih civilizacija.

Osim toga, njegovom političkom, istorijskom i kulturno-prosvetnom radu nema ravnog ne samo u tzv. omladinskoj generaciji pred Prvi svetski rat, već i uopšte u srpskoj kulturi. On je i jedan od najznačajnijih predstavnika Mlade Bosne, čiju će ideologiju i političke vizije uobličiti u faktičko-istorijski reljef i pritom izreći i napisati najtužnije i najlepše reči o junaštvu i žrtvi njenih mnogih neimenovanih junaka.

Spajao je evropsku modernu misao o umetnosti sa etičkim i patrijarhalnim vrednostima. Evropska kultura je predstavljala red, racionalnost, pamet – a domaća, bliske emocije. Sinteza jednog i drugog bi bila nova umetnost, ona koja nastaje iz naše patrijarhalne kulture koja gubi neodređenu opštost koja se nasleđuje iz predanja, a dobija oštrinu svesne upotrebe.

Pero Slijepčević, naglašava Ćosović, bio je  pre svega prosvetitelj, a književnu delatnost shvatao je kao deo opšteg kulturno-političkog i prosvetnog rada, kome je podredio svoje enciklopedijsko obrazovanje, ogromnu energiju i znanje. O tome svedoči njegovo obiman opus iz oblasti pedagogije i andragogije: „O savremenom vaspitanju naroda”, „O narodnom prosvećivanju”, „Moralno vaspitanje”, „Vrednost naše patrijarhalne kulture”… Kritičar, esejist i naučni radnik, Pero Slijepčević je i ličnost koja je dramatično rasla sa svojim vremenom. Pravi reprezentant ideala i ideja naraštaja kome je pripadao. Njegovi portreti pojedinih istaknutih ličnosti: Risto Radulović, Petar Kočić, Vasilj Grđić, Jovan Cvijić, Vladimir Gaćinović, Tomaš Masarik, Ivan Meštrović, Vasa Stajić, Mirko Rački, Stevan Mokranjac… istovremeno su vrlo sadržajni i pronicljivi uvidi u istorijske i društvene tokove toga doba.

Slijepčević je napisao raskošne eseje o srpskoj književnosti i kulturi, o narodoj književnosti, Njegošu, Aleksi Šantiću, Jovanu Dučiću, Milanu Rakiću. On narodne pesme, odnosno narodne umotvorine, smatra najvišim manifestacijama srpske patrijarhalne kulture i njene duhovnosti.

Pero Slijepčević, zaključuje Stevo Ćosović, jedna je od onih ličnosti u srpskoj kulturi i književnosti koja je, nezasluženo, ostala u senci slabijih duhova. Možda su tome razlog njegova urođena skromnost i dostojanstvo.Bio je plemenite prirode, tolerantan, taktičan, aristokratskog patrijarhalnog ponašanja, okrenut duhovnim vrednostima i prožet duhom građanskog kulturnog humanizma.