Nekad se slavio Dan borca- početak borbe protiv fašizma, a danas… ?

Na današnji dan bi se u SFRJ slavio Dan borca – danas se 4. jula 1941. sjećaju samo boračka udruženja. Preostali malobrojni učesnici NOR-a i poštovaoci borbe protiv fašizma se pitaju zašto se stidimo prošlosti, a dio javnosti smatra da ovi “veliki”datumi ne zavređuju toliku pažnju.

Sednica Politbiroa CK KPJ koja je održana 4.jula 1941. godine poznata kao istorijska sjednica jer je na njoj donijeta odluka o otpočinjanju oružanog ustanka naroda Jugoslavije protiv okupatora. Ovaj dan se u SFRJ praznovao kao Dan Borca.

Ali, raspadom Jugoslavije otišli su u zaborav i NOB, NOR, partizani, komunizam, pioniri, Tito, heroji, mnoga imena, datumi i praznici. Čitava jedna tradicija. Nekada praznovani Dan borca i Dan ustanka u Srbiji i ostalim republikama, danas još pamte i skromno bilježe jedino udruženja boraca narodnooslobodilačkog rata.

Mnogo je istoričara koji smatraju da datumi vezani za komunističku istoriju i ne zavređuju više pažnje ni pijeteta. Drugi, uglavnom borci, članovi boračkih udruženja i njihove porodice, tvrde da je sramno zaboraviti i potcijeniti datume koji predstavljaju početak antifašističke borbe.

Dan borca bio je praznik koji se obeležavao u SFRJ, svakog 4. jula – kažu u Vladinom Odboru za negovanje tradicije oslobodilačkih ratova Srbije. Proglašen je za državni praznik 1956. godine. Prestao je da se obeležava raspadom SFRJ. U Srbiji je ukinut 2001. godine. Svake godine se, međutim, nezvanično proslavlja u organizaciji SUBNOR. Dan ustanka naroda Srbije obilježavao se svakog 7. jula u Beloj Crkvi kod Krupnja kao državni praznik, sve do 2001. godine.

Osim 4. jula, 7. jula, Srbija više zvanično ne beleži nijedan veliki datum avnojevske  Jugoslavije. Poslednja srpska heroina narodnooslobodilačkog rata Dana ilosavljević (91) smatra da je država zaboravila i borce i NOR.

“Nije taj zaborav, taj državni čin samo sramota, to je i totalno neznanje i potcenjivanje sopstvene istorije”, kaže ova starica, jedna među nekoliko živih heroja ovog rata. Svi mi koji smo ušli u rat, u zemlji toliko nespremnoj za borbu, želeli smo bolju budućnost. Jedino je tolika masa ljudi i mogla da ostvari takve rezultate i pokori veliku fašističku silu.

Kako kaže, nije to bila samo oslobodilačka borba od fašizma, već i emancipatorska borba za napredniji društveni sistem.

Smeta mi licemerje države, koja tobože podržava naše obeležavanje 7. jula, jer smatram da nije smeo taj datum da bude ukinut kao državni – kaže Milosavljevićeva. Kako je neko mogao da zaboravi sve one koji su dali život za slobodu svog naroda i za stvaranje civilizacijski naprednijeg državnog uređenja.

Profesor dr Milan Brdar iz Instituta za društvene nauke, sa druge strane, drugačije tumači iste događaje. Smatra da je nedopustivo ovim datumima i pridavati značaj kao što je do sada bio slučaj, ne osvrćući se na istorijske činjenice.

Kako prof Brdar kaže, ustanak je dizao narod po Hercegovini i krajevima gde su harale ustaše, a to je potiskivano u zaborav, jer se događalo tokom maja 1941. godine, kada komunisti nisu ni mogli da budu učesnici zbog vladajućeg sporazuma Hitler – Staljin.

Dakle, Tito je dizao ustanak, prvo, radi odbrane SSSR, drugo, radi otimanja vlasti lenjinističkom logikom „noža u leđa državi“, a tek na trećem mestu i to pred kraj rata, radi oslobođenja zemlje, što bez Rusa ne bi uspelo. Brojni, i dalje živi borci, međutim, koji su iskreno i poštena srca ušli u oslobodilačku borbu, ne mogu da gledaju na te događaje nepristrasno i bez emocija. Učesnici istorije nikad nisu pouzdani svedoci. Nama je potrebna otrežnjujuća istina, a ne oživljavanje „lepih“ uspomena. Sve datume Drugog svetskog rata treba pominjati, ali svaki put sa više istine i manje propagande. U tom pogledu nismo napredovali.

Dani borca i ustanka ni u bivšim jugoslovenskim republikama odavno nisu državni praznici. U Crnoj Gori, Sloveniji, Hrvatskoj, Republici Srpskoj i Makedoniji obeležavaju ih samo boračka udruženja, ili državni Odbori za njegovanje tradicije.

Dan ustanka, 7. jula, SUBNOR će obeležiti polaganjem vijenaca na spomenike Žikici Jovanoviću Špancu i komandantu Stevanu Stjepanu Filipoviću, i programom u Beloj Crkvi.

Dan borca Slovenija i Hrvatska prestali su da obilježavaju još 1991. godine, a u te dve države sećanje na narodnooslobodilačku borbu veže se samo uz obeležavanje Dana antifašističke borbe.