“Narod u Crnoj Gori čisti su Srbi, vere pravoslavne“: Zemljopis Srbije i Turske za osnovne srpske škole iz 1872. godine

„Narod u Crnoj Gori čisti su Srbi, vere pravvoslavne. U Crnoj Gori upravlja Knez, kao i u Srbiji, al ne plaća nikome nikakvog danka. Glavno je mjesto u Crnoj Gori Cetinje, koje je prestonica zemaljskog gospodara, i narodnog saveta (senata). Na Cetinju ima bogoslovija i osnovna škola“, navodi se u Zemljopisu Srbije i Turske za osnovne srpske škole, izdatom 1872. godine u Beogradu.

Crna Gora

Ona je i veličinom i narodom tek deseti deo od Srbije, i njene su planine najveće u celom poluostrvu balkanskom. Tako planina Kom visoka je za 6 Avala ili za 2 Rtnja. Pa i Durmitor (više je u Ercegovini), neće biti niži i manji od Koma. Još je važna planina Lovćen, na vrhu koje ima kapela i u njoj grob srpskog pesnika, a vladike i gospodara crnogorskog – Petra Petrovića Njegoša. Posle ima planina Sinjajevina, Bjelasica, Sto, Vojnik, itd.

Najvažnija je reka u Crnoj Gori: Morača, koja ima dva kraka. Jedan se zove Morača a drugi Zeta. Obe se sastaju više varoši Podgorice kod stare Duklje. Odatle posle teče pravo na jug u skadarsko jezero (blato), pa posle ispod Skadra izlazi iz njega kao reka Bojana.

Narod

Narod u turskom carstvu različit je. Najviše ima Slovena, koji zauzimaju gotovo celu zemlju, osim malih okrajaka. Od Sade i Dunava na severu pa do mramorskog i belog mora i do Grčke na jugu, i do crnog mora na istoku, pa do jadranskog na zapadu, – svuda su sami Sloveni, samo što su ponegde ili s tuđinima izmešani, ili se sami odrodili.

Ti su Sloveni: Srbi, Makedonci i Bugari, i razmješteni su ovako.

Kao što je zemlja glavnim planinama podeljena na četvoro, i to na severnu i južnu polovinu, i svaka od ovih na istočnu i zapadnu, – tako je i narod u tima odeljcima nastanjen jedan uz drugi. Sav severozapadan kraj zauzimlju Srbi, i od severa graniči ih Sava i nešto Dunav, od istoka Stara Planina, od juga Šara Planina, od zapada Jadransko More.