Mehmed-paša Sokolović sazidao crkvu na majčinom grobu

Mnogobrojni žitelji Priboja veruju da je Mehmed-paša Sokolović u Poblaću sazidao crkvu na grobu majke. Navodno, njeno grobno mesto je kod ulaza u crkvu koja ima mnogo tragova islamske arhitekture.

Namere prote Stevana Gagića iz Dalasa da obnovi crkvu Mehmed-pašinoj majci u Sokolovićima kod Rudog, o kojoj smo pisali u prethodnom broju, podstakla je mnogobrojne žitelje Priboja i okoline da se jave našoj redakciji sa zanimljivom pričom o Crkvi Svetog arhangela Mihaila u Poblaću.

Čitalac „Novosti“ iz Krajčinovića blizu Poblaća, koji nam se u sredu javio, kaže da narod s kolena na koleno prenosi i zanimljivu priču o ikoni „Jerusalim višnih“, koja je bila u poblaćkoj crkvi, a sada je izložena u Riznici manastira Mileševe, odnosno Eparhijskom muzeju.

On tvrdi da mu je deda pričao kako je ikona urađena po amanetu Mehmed-paše Sokolovića, ali da je u hram doneta mnogo godina posle pašine smrti.
Od istoričara umetnosti, pak, saznajemo da je zaista reč o vrednoj i prepoznatljivoj ikoni odnosno triptihu.

Po očuvanom narodnom predanju, crkvu je u ovom pribojskom selu, na grobu majke za koju tvrde da se zvala Anđelija, podigao Bajica Bajo Nenadić u vreme kada je bio veliki vezir Otomanskog carstva.

Istovremeno je, kažu, u Sokolovićima podigao džamiju ocu Dimitriju, koji je prešao u islam, pošto su Bajicu odveli kao danak u krvi.

– Nigde ne postoji pisani trag da je Mehmed-paša Sokolović ktitor crkve u Poblaću, ali žitelji ovog kraja duboko veruju u predanje da jeste i da je grobno mesto njegove majke desno od ulaza u crkvu – kaže za „Novosti“ Savo Derikonjić, direktor Zavičajnog muzeja u Priboju.

– Kao glavni argument obično ističu mnoštvo tragova islamske arhitekture oko svih prozora i vrata, kao i u unutrašnjosti crkve. Čak i laici odmah primete takozvane saracenske lukove tipične za islamsku arhitekturu.

Pouzdano znamo da je oko ove svetinje velika srednjovekovna nekropola i da je posle prvobitne gradnje crkva u nekom periodu stradala, a obnovljena je 1833. godine.

Neobičnost crkve u Poblaću, po rečima našeg sagovornika, jeste i zidani ikonostas, što je u ovim krajevima retkost, a verovatno je izgrađen kada i crkva. Osim toga, umesto uobičajena tri, na ikonostasu su samo dva potkovičasta ulaza u oltar, što je, takođe, još jedna enigma.

– Jedina freskoslikana površina u crkvi upravo je zidani ikonostas, na kojem su prikazana poprsja apostola i Hrista, neobična zavesa odnosno draperija sa ornamentima, kao i predstave heruvima unutar oltarskih prolaza.

Osobene stilske odlike fresaka teško je pouzdano datirati, pa se procene oslikavanja kreću od prvih decenija do sedamdesetih godina 16. veka – kaže Derikonjić.