Lakušić za IN4S: Prijetnje me neće spriječiti da odgovorno radim svoj posao; Crnom Gorom decenijama vlada građevinska mafija

Predsjednik Odbora direktora Regionalnog vodovoda Zoran Lakušić u razgovoru za IN4S komentarisao je prijetnje koje dobija od lica koja nelegalno eksploatišu šljunak iz rijeke Morače i od lica bliskim njima ističući da ga to neće pokolebati da nastavi ispravno i pošteno da radi svoj posao. Takođe, govorio je o problemima, izazovima i planovima u Regionalnom vodovodu.

On je kazao da Crnom Gorom decenijama vlada građevinska mafija, kroz urbanistički kriminal i korupciju.

Saopštili ste javnosti u Crnoj Gori da u poslednje vrijeme sve češće dobijate prijetnje preko društvenih mreža, ali i u neposrednom kontaktu od lica koja nezakonito vade šljunak iz Morače. O kakvim prijetnjama je riječ i da li ste te slučajeve prijavili Upravi policije?

Nisam prijavljivao policiji prijetnje, iako sam dobijao prijeteće poruke, mogu samo da kažem da se ne bojim i da me to neće pokolebati i da ću u budućnosti raditi kako treba.
One mahom dolaze od lica koji nelegalno eksploatišu šljunak iz rijeke Morače i od lica bliskim njima, putem društvenih mreža i u neposrednom kontaktu. Te prijeteće poruke prilikom obavljanja svojih radnih zadataka upućuju se svakodnevno i radnicima Službe zaštite Regionalnog vodovoda u zoni sanitarne zaštite vodoizvorišta Bolje sestre.

Meni ovo ništa nije novo jer sam od 2005. do 2009. godine bio na meti progona zbog pominjanja građevinske mafije od tadašnjeg gradonačelnika Podgorice Miomira Mugoše.

Da li osjećate strah po sopstvenu bezbjednost?

Meni ovo nije ništa novo. Kada znate unaprijed s kim imate posla, ove stvari treba uvijek da očekujete i budete spremni na njih. Ako se borite za prave stvari i štitite imovinu koju vam je povjerila država, nemate pravo da odustanete u toj borbi. Naravno da niko nikome nema pravo da prijeti, a da za to nema posledice.

U početku ih nisam shvatao ozbiljno, ali znajući kakve su posledice imali oni koji su razotkrivali kriminalne poslove u našoj državi, ubuduće ću ih shvatiti veoma ozbiljno i naravno svaku poruku i prijetnju prijaviću policiji.

Koliko je po Vašem mišljenju opasna „građavinska mafija“ i da li država ima mehanizme da zaustavi njihovo djelovanje?

Crna Gora je država u kojoj su preko tranzicije i pljačke u poslednjih trideset godina, preko noći nikli tajkuni upitnih biografija, ali ogromnog političkog zaleđa. Mafija je u Crnoj Gori do te mjere rasprostranjena, da je nemoguće pronaći sektor u kojem umrežene strukture nisu pustile pipke svoje hobotnice, kojoj je glavna uloga – zgrtanje bogatstva.

Koliko u Crnoj Gori ima sekretara sekreterijata, gradonačelnika, ministara koji su zgrnuli bogatstva mešetareći zemljištima? Crnom Gorom decenijama vlada građevinska mafija, kroz urbanistički kriminal i korupciju. Ona je na primjer zauzela pojedine dijelove glavnoga grada, što je i dalje trend.

Urbanistički kriminal i korupcija su premrežili Crnu Goru i Podgoricu

Građevinsko-urbanistički lobiji i interesne grupe besprekorno funkcionišu. Stvorili su sistem i caruju u cijeloj zemlji, a naročito u Podgorici i na crnogorskom primorju. U njima kao da je simbol razvoja postalo – uništiti svaki komadić zelene trave, izvaditi poslednji kamenčić iz rijeka i nabacati što više betona na postojeću već izgrađenu infrastrukturu.

Mnoge su se grupe i pojedinci, posebno posle sticanja nezavisnosti, obogatile ili se i dalje bogate na takvom, već uhodanom obrascu. Pravna država je do danas pokazala svoju punu nemoć i neifikasnost u borbi protiv toga. Istina, nije bilo, niti ima dovoljne političke volje za odlučnu borbu protiv urbanističkog kriminala, nepotizma i korupcije.
Naime, mnogi bivši političari su sudionici ili pomagači u većem broju poznatih afera urbanističkog kriminala. Institucije pravne države decenijama po običaju ćute, to jest čine se da postoje govoto samo zbog forme.
Mijenjanje i dopunjavanje urbanističkih planova pod navodnom ispravkom, a radilo se o nezakonitim izmjenama i dopunama DUP-ova, svakako je i najsofisticiraniji oblik urbanističkog kriminala, na koji sam i sam ukazivao kao odbornik u Skupštini Glavnog grada Podgorica već decenijama.

Pod navodnim ispravakama, mijenjani su i dopunjavani i detaljni urbanistički planovi kojima je omogućavana nova izgradnja. Nestajale su tako ulice i parkovi, mijenjala su se pravila o zaštićenosti pojedinih ulica i zgrada, mijenjala su se pravila o najmanjoj udaljenosti od sledeće građevine, pravila o obaveznoj udaljenosti građevina od međa itd. Ostali oblici i vidovi urbanističkog kriminala i korupcije su već duže vremena aktualni i dobro uhodani i besprijekorno djeluju, pogotovo u Podgorici.

Višedecenijska šutnja države davala je i daje podsticaj novim aktivnostima „sumnjivih“ investitora i netransparentnih izmjena i dopuna DUP-ova, gdje se privatni interesi prikazuju kao javni ili opšti interesi građana, pritom, predložene izmjene nijesu poboljšavale kvalitet i lagodnije življenje građana, već se omogućavalo da napune džepovi samo – „odabranima“- bliskim vlasti.
Iako je država znala nabrojane oblike i vidove urbanističkog kriminala i našta sam i ja lično ukazivao, ništa nije preduzimala.

Model djelovanja građevinske mafije je lako prepoznati. Najrašireniji i dobro uhodani oblik, svakako je kupovina negrađevinskog zemljišta po niskim cijenama, bilo da je riječ o zelenim površinama ili poljoprivrednom zemljištu, a nakon toga se od gradske uprave dobijala prenamjena u građevinsko zemljište, pa se obavi urbanizacija promjenom prostornog plana. Takvo zemljište u postupku prenamjene iz negrađevinskog u građevinsko zemljište, u konačnom udeseterostruči svoju prvobitnu vrijednost, pa se pojedinci i oni koji im to omogućavaju obogate preko noći.

Mahom ovo omugućavaju gradonačelnici sa svojim saradnicima, odbornici u gradskom i opštinskim parlamentima, i pritom podupiru i sarađuju s građevinskom mafijom, koja raspolaže povlaštenim informacijama ili imaju moć negrađevinsko zemljište prenamijeniti izmjenom prostornog ili urbanističkog plana u – građevinsko zemljište što im donosi milione.

A kako ta umreženost izgleda na djelu, crnogorska javnost imala je prilike da se upozna sa brojnim primjerima urbanističkog kriminala , na koji sam decenijama upozoravao kao odbornik u Skupštini opštine Podgorica.

Država ćuti, ćute institucije, a pojedinci se bogate

Ovdje je riječ o organizovanom urbanističkom kriminalu u kojima su mnogi iz institucija umreženi. Naravno, upravo ta ćutnja države davala je podsticaj za nove aktivnosti “sumnjivih” investitora i građevinske mafije. Bez temeljitog pročišćenja institucija države, bez korijenitih reformi i funkcijske lustracije u institucijama i pravosuđu, neće se stati na kraj urbanističkom kriminalu i korupciji, a ni bilo kojem drugom obliku kriminalnog bogaćenja u Crnoj Gori. Tamo gdje su pravo i pravda postali samo jezički pojmovi, nema napretka ni, po mjeri građanina, uređene države.

I zato je moguće da u Podgorici odgovaraju oni koji govore istinu što je bio moj slučaj, a ne oni koji su se obogatili pretvarajući javno u privatno, za tri, četiri generacije iza sebe, a to su mogli samo uz odobravanje vlasti. Da postoji političke volje problem korupcije tog tipa, riješio bi se u kratkom roku.

Građevinska mafija je veoma opasna i veoma razarajuća za državu, a procjene su da je ona nanijela štetu našoj državi u iznosu oko pet milijardi evra.

Kakvo ste stanje zatekli u Regionalnom vodovodu?

Imenovan sam na funkciju predsjednika Odbora direktora početkom juna mjeseca, i treba imati u vidu da je ljetnja sezona ključni period u poslovanju preduzeća Regionalni vodovod, kada sistem RVS radi u punom pogonu i maksimalnom kapacitetu. Iako je tehnička služba RV u periodu prije početka sezone obavila sve potrebne aktivnosti na pripremi sistema za maksimalno opterećenje tokom ljetnjih mjeseci, ova sezona je bila daleko izazovnija od prethodnih, utoliko prije što smo svi očekivali veliki broj gostiju i povećane zahtjeve za isporukom vode. U isto vrijeme je Regionalni vodovod bio suočen sa problemom koji je ovih dana veoma aktuelan – drastičnim padom izdašnosti vodoizvorišta Bolje sestre. Takvo stanje je predstavljalo realan rizik po uspješnost sezone i opasnost da tokom sezone može doći do nedostatka potrebnih količina vode za snabdijevanje Crnogorskog primorja, što bi imalo nesgledive posledice po uspješnost sezone.

Ovo pitanje je iziskivalo brzu i efikasnu reakciju, kako Odbora direktora i novog izvršnog direktora, tako i tehničkog sektora i svih zaposlenih u RV, gdje smo uz veliki napor svih preduzeli neophodne mjere i uz stalno praćenje, kontrolu i nadzor stanja u sistemu, uspjeli da završimo ljetnju sezonu bez problema i isporučimo sve tražene količine vode koje su išle i do 20% preko ugovorenih, svim opštinama na Crnogorskom primorju, što smatram velikim uspjehom. Možemo biti zadovoljni postignutim poslovnim rezultatima do sada.

Što se tiče rješavanja pitanja pada izdašnosti vodoizvorišta, tome smo posvetili posebnu pažnju od prvog dana mog dolaska na funkciju predsjednika. Preduzeli smo sve potrebne aktivnosti i mjere, uključujući alarmiranje svih nadležnih organa, upućivanje brojnih prijava po kojima je Uprava policije postupila a protiv počinilaca nelegalne eksploatacije šljunka u koritu rijeke Morače, tj. u drugoj zoni sanitarne zaštite izvorišta, naša Služba zaštite je svakodnevno na terenu i prati stanje u donjem toku Morače. Rukovodstvo kompanije je u konstantnom kontaktu sa relevantnim organima kako bi pratili dalje procesuiranje i sankcionisanje ovih aktivnosti i mislim da smo svi odlučni u tome da se stane na kraj ovim nelegalnim aktivnostima i sačuva vodoizvorište Bolje sestre od daljeg ugrožavanja, koje bi za rezultat moglo imati ne samo ekološku katastrofu, već i suve česme na primorju i ugrožavanje najviših državnih interesa Crne Gore.

Možemo biti zadovoljni postignutim poslovnim rezultatima do sada

Takođe, zatečeni finansijski gubitak koji je iskazan u završnom računu za 2020. godinu i potencijalna nelikvidnost preduzeća je bio još jedan od izazova koje je trebalo rješavati u kratkom roku, što smo postigli uštedama u vidu optimizacije unutar same organizacije poslovanja, kao i boljom naplatom potraživanja iz prethodnog perioda.
Ogromno kreditno zaduženje preduzeća, na nivou 80% od prihoda, predstavlja dodatno opterećenje likvidnosti i usporava dalji razvoj i dinamiku realizacije planiranih razvojnih projekata u narednom periodu. Ovdje je neophodno razumijeti da je kreditno zaduženje naše kompanije vezano za realizaciju infrastrukturnih projekata koji predstavljaju opšte dobro i od javnog su interesa za unaprjeđenje uslova života građana Crne Gore, posebno u primorskim opštinama, ali posredno i u cijeloj državi.

Takođe, postoje indicije da se nije savjesno raspolagalo sa finasijskim sredstvima društva, bila je i netransparetnost u dodjeli kredita i raznih finasijskih pomoći koja su dodjeljivana pojedincima i partijsko zapošljavanje bez realne potrebe za istim.

Koji su to najznačajniji projekti i radovi koje biste izdvojili a koji su unaprijedili rad Regionalnog vodovoda u poslednjih godinu dana?

Regionalni vodovod je tokom 2021. godine realizovao projekat povezivanja opštine Herceg Novi na RVS, kao poslednju od 6 primorskih opština koja nije bila direktno povezana na sistem Regionalnog vodovoda, što je ujedno i završetak prve faze izgradnje RVS. Radovi na ovom projektu su, po planu izgradnje, trebali da budu završeni krajem 2020. godine, međutim u julu 2021. godine projekat još uvijek nije bio završen i radovi su bili obustavljeni uslijed nemogućnosti, i rekao bih, krutosti prethodnog rukovodstva, da uspješno riješi spor sa kompanijom HTP Primorje, preko čijeg zemljišta prolazi trasa cjevovoda RV u dužini od oko 30 metara. Zbog tih 30 metara i par hiljada eura isplaćenih vlasnicima zemljišta na ime pravične naknade za eksproprijaciju, povezivanje opštine HN, projekat vrijedan oko 2 miliona eura je bio u kašnjenju od gotovo godinu dana. Nova uprava je uspješno i u veoma kratkom roku postigla dogovor sa vlasnicima HTP Primorja, koji su i sami imali razumijevanja za značaj ovog projekta i bili voljni da riješe ovaj spor sa RV na prijateljski način, tako da je opština HN priključena na RVS, i trenutno su u toku završna testiranja sistema prije konačnog puštanja u rad, koje očekujem najkasnije do kraja godine.

S obzirom da je Regionalni vodovod tokom 2020. godine izvršio zakonsku obavezu restrukturiranja i registrovao se kao jednočlano društvo sa ograničenom odgovornošću, ostalo je nerješeno pitanje zahtjeva IRF-a za evidentiranjem udjela IRF-a u kapitalu Regionalnog vodovoda u iznosu od 7,9 miliona eura, koje datira još iz 2008. godine i koje je dugi niz godina stajalo kao otvoreno u Regionalno vodovodu i kao takvo bilo je i predmet preporuke Državne revizorske institucije prilikom vršenja finansijske i revizije pravilnosti poslovanja RV za 2016. godinu. Ovo pitanje smo rješili na zadovoljavajući način po kompaniju i u relativno kratkom roku. Postignut je sporazum sa Vladom Crne Gore, koja je zaključkom od 30. septembra 2021. godine ovlastila Ministarstvo finansija i socijalnog staranja da preuzme ovu obavezu i ministra da potpiše Ugovor o prenosu novčanih sredstava između Ministarstva i IRF-a i time oslobodi Regionalni vodovod daljih obaveza po ovom pitanju.
Shodno Zakonu o regionalnom vodosnadbijevanju i Uredbi o plaćanju posebne naknade na investiciju, izgradnja RVS se finansira iz utvrđene cijene vode koju primorske opštine kao kupci plaćaju Regionalnom vodovodu, kao i iz prihoda ostvarenih od posebne naknade na investiciju u iznosu od 1%, koju plaćaju investitori koji grade ili rekonstruišu objekte na Crnogorskom primorju, s tim što su ove naknade bili potpuno ili djelimično oslobođeni investitori koji grade hotele sa 4+ i 5 zvjezdica, u cilju podsticajnih mjera koje je prethodna vlast uvela za investitore koji grade/rekonstruišu objekte visoke kategorije.

Smatrali smo da je, u cilju bolje realizacije kreditnih obaveza i prevazilaženja potencijalnih finansijskih poteškoća u poslovanju Regionalnog vodovoda izazvanih velikim kreditnim zaduženjem iz koga naša kompanija realizuje projekte od javnog interesa, u našem interesu da se ova naknada vrati kao obaveza investitora i za ovu vrstu objekata, te smo uputili inicijativu prema Vladi CG da razmotri mogućnost i ponovo uvede obavezu plaćanja posebne naknade na investiciju i za investitore koji grade/rekonstruišu turističke objekte u kategoriji 4+ i 5 zvjezdica.

Uprava je izradila, a Odbor direktora na poslednjoj sjednici usvojio novu sistematizaciju radnih mjesta koju je preduzeće bilo dužno da izvrši nakon restrukturiranja i roku od 6 mjeseci, a koja nije bila završena.

Početak realizacija druge faze izgradnje RVS, koja podrazumijeva izgradnju i postavljanje drugog, duplog cjevovoda od Budve do Tivta, kojim bi se kapacitet RVS za opštine Tivat, Kotor i Herceg Novi povećao sa postojećih 330 l/s na 700, odnosno do 750 l/s, je sada izvjestan. Ovaj projekat Regionalni vodovod sprovodi u saradnji sa Upravom za saobraćaj koja gradi na istoj dionici bulevar sa četiri trake, i ovim aranžmanom o zajedničkoj izgradnji je napravljena značajna ušteda u finansijskom smislu, od oko 3 miliona eura.

Nakon dugog zastoja u samoj tenderskoj proceduri, tj. izboru ponuđača, odnosno izvođača radova koji zadovoljava sve neophodne uslove predviđene projektnom dokumentacijom, tenderska komisija je potvrdila izbor najboljeg ponuđača, kineske kompanije “China Civil Engineering Construction Corporation”. Naši predstavnici trenutno pregovaraju oko načina izdavanja garancije o dobrom izvršenju posla kako bi se maksimalno zaštitili naši interesi. Očekujem da do 31.12.2021. potpišemo ugovor sa izvođačem i pristupimo realizaciji ovog projekta.

Nakon što je Regionalnom vodovodu odobrena i druga tranša kredita od EBRD za realizaciju treće faze izgradnje RVS, izgradnju vodovodne i komunalne infrastrukture sa postrojenjem za prečišćavanje otpadnih voda na teritoriji barske i ulcinjske opštine, kako bi se obezbijedilo vodosnabdijevanje bezvodnih područja koja su se u proteklih par decenija razvila u naseljena mjesta sa velikim brojem stambenih i turističkih objekata, kao što su Dobra voda, Veliki pijesak, Utjeha u opštini Bar i Kruče u opštini Ulcinj, a pored kojih prolazi naš cjevovod, te potpisani sporazumi sa Opštinom Bar i Ulcinj, bilo je potrebno iskomunicirati sa Vladom Crne Gore dalje aktivnosti i način na koji bi Regionalni vodovod dobio saglasnost Vlade da bude nosilac ovog projekta.

Sa zadovoljstvom smo primili vijest da je, pošto smo uputili inicijativu prema resornom Ministarstvu i Vladi, prepoznat kapacitet Regionalnog vodovoda i usvojena je najprije informacija o ustupanju izgradnje infrastrukture i obavljanja komunalnih djelatnosti javnog vodosnabdijevanja i upravljanja komunalnim otpadnim vodama u navedenim naseljima, Regionalnom vodovodu na sjednici Vlade od 4. novembra 2021. godine, a zatim je Vlada CG donijela i zaključke kojim se regulišu odnosi između našeg preduzeća i resornih Ministarstava, te definiše dinamika daljih aktivnosti i obaveze učesnika u ovom projektu.
Pored navedenog, istakao bih da je Regionalni vodovod još uvijek opterećen rezultatom sudskog postupka sa kompanijom Štrabag, kojoj je tokom 2018-2019. godine bio prinuđen da isplati skoro 12 miliona eura na ime otštete za raskidanje ugovora o izgradnji, a po presudi Međunarodnog arbitražnog suda u Parizu, zbog čega je preduzeće bilo u blokadi gotovo 10 mjeseci. Regionalni vodovod je uložio žalbu Ustavnom sudu CG na predmetnu presudu i trenutni status ovog postupka je neizvjestan, tj. Ustavni sud je postupak vratio na reviziju Apelacionom sudu, te čekamo dalje postupanje nadležnih institucija po tom pitanju.

U okviru saradnje Regionalnog vodovoda Crnogorsko primorje (RV) sa Evropskom bankom za obnovu i razvoj (EBRD), RV je dobio donatorska sredstva u iznosu od pola miliona eura od EBRD i predpristupnih fondova EU za potrebe implementacije projekta unaprijeđenja sveukupnih poslovnih performansi RV kreiranih za period do 2025. godine, kada se očekuje zavšetak razvojnih projekata i povećanja kapaciteta regionalnog vodovodnog sistema koji se finansiraju iz povoljnog kreditnog aranžmana sa EBRD.

Regionalni vodovod sprovodi naučna istraživanja, u saradnji sa EBRD i fondovima EU, vrijednosti oko 500.000 EUR, sa ciljem zaštite i unapređenja kapaciteta izvorišta Bolje Sestre za nove razvojne projekte i vodosnabdijevanje primorja.

Istraživačke i sveukupne aktivnosti koje su u toku, u vrijednosti od 300.000 EUR trajaće još pet mjeseci, kada se i očekuju konačni rezultati koji treba da pruže podlogu za buduće racionalno i održivo upravljanje kompletnim izvorištem Bolje sestre.

U okviru 160.000 EUR vrijednog projekta pod nazivom „Upravljanje i master plan za Regionalni vodovod“, firma Energoprojekt hidroinženjering sa svojim partnerima radi plan upravljanja resursima Boljih sestara.

U okviru tog projekta radi se ocjena i procjena klimatskih promena, ali i uticaj drugih faktora, antropogenih prije svega. Pored toga, brinuće se i o preporukama koje na osnovu analiza treba da daju Regionalnom vodovodu vezano za eksploataciju i za zadovoljenje potreba u ovom prelaznom periodu jer jedan od sledećih koraka svakako jeste dopuna same količine izvorišta.