Kako je Djed Avram izliječio dinar
1 min read
Dragoslav Avramović (Foto: novisadinfo.info)
Srpski akademici i ekonomisti obilježili su stogodišnjicu rođenja dobro nam znanog Djeda Avrama – čovjeka koji je preko noći izjednačio dinar sa njemačkom markom i zaustavio jednu od najvećih hiperinflacija u istoriji svijeta. Januara 1994. mjesečna inflacija bila je 313 miliona odsto, a zemlja na ivici kraha.
Bili smo milijarderi po nulama na novčanicima, a ništa nismo mogli da kupimo. Štampanje para bez pokrića obezvrijedilo je plate i penzije tokom 40 mjeseci koliko je trajala hiperinflacija.
„Kod nas se svi problemi rješavaju povećavanjem države a ne smanjivanjem države. Kome god šta padne na pamet – od farbanja kule Nebojše, do kulture, marketinških centara do poluiskorišćenih zgrada, bruka jedna sve zajedno“, rekao je svojevremeno Dragoslav Avramović, guverner NBS od 1994. do 1996. godine.
Krajem januara 1994. počela je primjena Avramovićevog programa stabilizacije i uvođen je novi dinar ubrzo nazvan „Avram“.
„Avramović je izvukao jednu ključnu liniju, ključnu preporuku, a to je bilo – fiksirajte kurs dinara i učinite ga konvertibilnim. Ta mjera je ekstremnu inflaciju koja se mjesečno mjerila na nekoliko miliona procenata oborila za nedjelju dana na nulu“, objašnjava Pavle Petrović, predsjednik Fiskalnog savjeta Srbije, prenosi RTS.
Novi konvertibilni dinar je zvanično vrijedio jednu njemačku marku. Prve su dobili penzioneri ali kupovna moć nije bila velika.
„Znači dinar nije bio konvertibilan u pravom smislu i takav je bio manje vrijedan. Program je mogao da uspije da smo otklonili deficit i bez spoljne podrške“, navodi Diana Dragutinović, profesorka ekonomije.
Pokretač hiperinflacije treće po obimu u istoriji čovječanstva bio je raspad Jugoslavije, podsjećaju stučnjaci i dodaju da je tvorac same hiperinflacije rimski imepertor Dioklecijan koji je 80 odsto srebra zamijenio kovanicama bez srebra, pa je ljudima za pogaču umjesto jednog novčića bila potrebna kesa novih para.
„On je izdao dekret da će da izvrši smrtnu kaznu svima koji ne poštuju cijene koje će on da fiksira. Desilo se samo to da su svi trgovci pobjegli iz Rima“, navodi Danica Popović, profesorka Ekonomskog fakulteta.
Ekonomisti tvrde da je najbolja brana protiv hiperinflacije nezavisna Narodna banka, uz podsjećanje da je Djed Avram u Skupštini, kada je smijenjen sa funkcije guvernera, rekao: „Neću da štampam pare“.
To je bila odluka Slobodana Miloševića i deda Avram nema nikakve veze s tim.
Prvo to je bila politička a ne ekonomska odluka, drugo nule su mogle da se ponište jer je završen rat u BiH zbog kojeg je inflacija u Srbiji i divljala jer je neko sve to morao da finansira, vojevanje, odbranu i prehranu naroda koji je umesto u fabrikama i poljima bio po frontovima.
Deo tog paketa je bilo i buduća prodaja fiksne telefonije Srbije Italijanima, za ekvivalentskih današnjih 5 milijardi evra, što je još jedan genijalan Slobin gest – prodao je nešto što se u perspektivi gasi za sumu veću od svih pribatizacija u budućnosti zajedno – sa kojim parama je obnovio sankcijama opustošena zemlju i imao privredni rast za neverovatnih 8%. Srbija 2019 još nije stigla privredni rast iz 1997 i 1998 god.
Djelimično tačno jer rat u BiH nije bio završen u januaru 1994. godine.