Između 12. i 13. jula: Crna Gora u ratu sa sobom

Piše: Jovo Pejović

Neko je davno primijetio da su građanski ratovi gotovi tek kad nestanu podjele na pobjednike i poražene. U Crnoj Gori i nakon 80 godina od završetka Drugog svjetskog rata nijesu prestale podjele na partizane i četnike. Vraćanje na ove, ali i druge podjele potiču od retrogradnih i šovinistički nastrojenih političara i intelektualaca, koji svoju nesposobnost da učine nešto korisno za narod i državu sakrivaju vraćanjem na teme koje su davno trebale biti zaključene. Tako se ovih dana političari i kvazi intelektualci međusobno optužuju oko značaja 13. jula.

Lično mi je poznato da u svim političkim partijama, bilo da se radi o građanskim ili nacionalnim, ima članova i simpatizera koji potiču iz partizanskih i iz četničkih porodica i da se nikada unutar partija nijesu sukobljavali po ovom pitanju. Naprotiv, bili su zajedno i odavali počasti palim borcima za slobodu, kao što su bili zajedno u odbrani svetinja. I ako su u određenim trenucima postojale velike razlike između političkih partija po identiteskim pitanjima, to u mnogo slučajeva nije bila smetnja da se potpišu koalicioni sporazumi radi zajedničkog vršenja vlasti. Borba za fotelje je uvijek u Crnoj Gori bila najvažnija u funkcionisanju političkih partija i ona je najčešće rušila sve prepreke za koje smo mislili da su nepremostive. Nije nepoznato kako su se posle drugog svjetskog rata dijelile boračke penzije i kupovala lojalnost. Imajući na umu mentalitet našeg građanina nakon raskola u jedinstvenom DPSu, Đukanović je posegao za podjelama i formirao svoju boračku organizaciju, Dukljansku akademiju nauka i u stanici policije osnovao crnogorsku crkvu, čime se među narod dodatno unosila zla krv među braćom i nasilno nastojao mijenjati identitet Crne Gore.

Imao sam čast i privilegiju da se u jednom periodu svog života družim i učim od najvećih istoričara u Crnoj Gori i oslobodim se brojnih zabluda sa kojima sam živio, što mi je mnogo pomoglo da na mnoge događaje i ličnosti iz dalje i bliže prošlosti gledam realnije, ali i da bolje razumijem zlobu i neznanje nekih javnih ličnosti koje s vremena na vrijeme po zadatku plasiraju neistine ne bi li na taj način unosili zlu krv među građane. Crna Gora je dugo u ratu sama sa sobom iz kojeg nikako da izvuče pouke. Potreba političara da se bave problemima država u okruženju, tako što jedne podrivaju, a istovremeno služe interesima drugih je najljigaviji dio crnogorske istorije. Zato svako malo dobijamo šamare sa svih strana od onih koji nas tjeraju da ne budemo svoji. 13. jul 1941. godine je jedan od najznačajnih datuma u istoriji Crne Gore.

U tom danu narodi Crne Gore su bili kao nikad ujedinjeni u odbrani slobode i dostojanstva svoje države. Ono što se dešavalo dan ranije i sve što se danas dešava je rušenje temelja 13. jula. Čini se kako vrijeme prolazi da se sve više vraćamo 12. julu i da smo danas više nego ikad u savezu sa onima koji su tada okupirali Crnu Goru i koji pod plaštom demokratije završavaju ono što nijesu uspjeli 13. jula. Danas je Crna Gora nikada udaljenija od svojih saveznika iz anti fašističke koalicije 1941. godine, a nikad bliža sa državama rodonačelnicima fašizma u kojima se i danas u srcu Evropske Unije veliča fašistička ideologija. Nije sporno da se državna priznanja pa i Trinajestojulska nagrada decenijama dijele na osnovu političke podobnosti i od toga ko ima prevlast u žirijima i komisijama zavisi ko će dobiti nagradu ili priznanje. Nije se ni ove godine desilo što se nije dešavalo i ranijih godina, niti su ovogodišnji dobitnici slabiji od onih predhodnih.

Ono što je tragedija države i društva je to što u proteklim godinama državna priznanja nijesu dobile neke ličnosti čiji su naučni radovi, znanje i zvanje prevazišli granice Crne Gore, a bili su među predloženim. No, ima puno onih koje niko neće predložiti jer ih ne prepoznaje kao svoje. Tako je i sa CANU i drugim institucijama, u koje se nažalost ulazi isključivo na osnovu političke podobnosti. Zato odavno nagrade i priznanja u Crnoj Gori nemaju težinu koju bi morale imati, ali ne samo priznanja nego i mnogo toga u što smo se zaklinjali.