Iguman Petar: Patrijarh Vartolomej i „koordinacijska uloga“ Vaseljenske patrijaršije

Piše: Iguman Petar Dragojlović

Pre tri dana, 3. oktobra 2018. godine, na Kritu, gde je doputovao u zvaničnu posetu, Carigradski patrijarh Vartolomej iznova je štitio i potencirao koordinacijsku ulogu Vaseljenske patrijaršije, koja se kao Patrijaršija, po njegovim rečima, ali ne i po učenju Pravoslavne Crkve, javlja „Majkom i početkom svih Crkava“ u porodici svih hrišćanskih naroda.

Naravno, niko u pravoslavnom svetu ne spori Njegovoj svesvetosti vaseljenskom patrijarhu i Vaseljenskoj patrijaršiji da budu „prvi među jednakima“ i da imaju inicijatorsku, posredničku i predsedavajuću ulogu, prilikom sabornog i svepravoslavnog rešavanja bilo kojeg aktuelnog i za Pravoslavnu Crkvu važnog crkvenog pitanja. Problem je samo u tome kad se te osnovne duhovne koordinate prekrše, i kada Valjeljenska patrijaršija, koja je Majka Crkva i našoj i mnogim drugim slovenskim Crkvama, počne svoju ulogu „prve među jednakima“ pretvarati u ulogu „prve među nejednakima“.

Inače, patrijarh Vartolomej je na Krit doputovao na jubilej pedesetogodišnjice Pravoslavne kritske akademije, a svoje obraćanje je izneo u prisustvu patrijarha jerusalimskog, kiparskog arhiepiskopa, arhiepiskopa Albanije, predstavnika rumunske i poljske pravoslavne Crkve, kao i predsednika Grčke države.

U svom izlaganju on je, posmatrano sa tačke gledišta Pravoslavne crkve, izneo mnogo toga poučnog ali i nekoliko istorijski i kanonski neutemeljenih pogleda na ulogu Vaseljenske patrijaršije, istakavši između ostalog i sledeće:

„Ukoliko bi se Valjeljenska patrijaršija uklonila od ispunjavanja svojih obaveza i ne bude aktivno učestvovala u pravoslavnom svetu, onda će mesne Crkve sebe voditi kao ovce bez pastira … i tada će u svojim inicijativama one mešati smirenje, koje propoveda naša vera, sa gordošću svetske vlasti.“ On je zatim dodao: „Eto zašto je potrebna koordinacijska uloga Vaseljenske patrijaršije u porodici pravoslavnih naroda. Vaseljenska patrijaršija je potrebna, zato što pravoslavni svet nije i ne može biti razrušeno selo.“

Carigradski patrijarh Vartolomej je takođe istakao da je „odgovornost Vaseljenske patrijaršije da uspostavi kanonski poredak u mesnim Crkvama, zato što su to njene istorijske i kanonske privilegije, kao što proizilazi iz blagoslova Crkve i Vaseljenskih Sabora. Istovremeno, to je njegov uzvišeni dug pred Majkom Crkvom, koja se javlja početkom svih Crkava“.

Jeresi i kanonska jurisdikcija

Vaseljenski patrijarh je podvukao i to da su glavni problemi prvog milenijuma hrišćanstva bile jeresi, a da glavni problem drugog milenijuma hrišćanstva, koji je „nasledio“ i naš milenijum, jeste „problem kanonske jurisdikcije, koji se javlja izvorom drugih problema kao što su rasno-nacionalistička nastrojenja, tendencije ekspazionizma i pokušaji narušavanja svih pravila, koja su ustanovljena patrijaršijskim i sinodskim odlukama“.

„Živimo u periodu radikalnih promena u svim oblastima života. Stoga, mi smo pozvani odgovarati kako sleduje, i rešavati nove zadatke“ – rekao je patrijarh Vartolomej, koji je zatim podvukao da „ako ne budemo podržavali jedinstvo onda ćemo nositi punu odgovornost za pretvaranje Crkve u … esnafe“.

Raskol je za one koji nemaju argumenata

Patrijarh Vartolomej se na kraju svog nedavnog kritskog izlaganja osvrnuo i na pitanje raskola, što su neki protumačili i kao poruku Ruskoj pravoslavnoj crkvi, mada, ruku na srce, to može biti samo više ili manje slobodna pretpostavka nekih komentatora, jer je u besedi na Kritu, carigradski patrijarh nigde nije direktno pomenuo.

U svakom slučaju, Ruska pravoslavna crkva, koja je zbog nekanonskog delovanja Carigradske patrijaršije u Ukrajini, prekinula pominjanje carigradskog patrijarha i zaustavila sasluženja na razini episkopata, u poslednjih nekoliko nedelja je zbog nastavka nekanoskog delovanja Carigrada, izrazila zabrinutost od daljeg produbljivanja raskola i nastanka novih. To se naravno, pre svega odnosi na pitanje nekog veštačkog, neodgovornog i nekanonskog pokušaja organizovanja i davanja autokefalije od strane Carigradske patrijaršije, nekoj, u Ukrajini i pravoslavnom svetu potpuno nepostojećoj i u budućnosti zamišljenoj – ujedinjenoj Ukrajinskoj pravoslavnoj crkvi. Podsetimo se – u Ukrajini već postoji od svih priznata kanonska, autonomna i samoupravna Ukrajinska pravoslavna crkva, na čelu sa blaženjejšim mitropolitom kijevskim G. Onufrijem, a teritorija Ukrajine je već preko 330 godina sastavni deo Moskovske patrijaršije. Stoga su pojedine i gore navedene reči patrijarha Vartolomeja, izrečenih pre dva dana na Kritu, dodatno zabrinjavajuće, jer nemaju jevanđeljsku, predanjsku i kanonsku utemeljenost.

Evo, na kraju, i šta je Vaseljenski patrijarh na Kritu kazao po pitanju tragedije zvane – raskol: „Raskol, kao čovečije delo, javlja se veoma jednostavnim rešenjem, kome obično pribegavaju oni kod kojih nema kanonskih i crkvenih argumenata za potkrepljenje svojih pretenzija i pogleda, i koje kao pravilo nisu zasnovana na kanonima Crkve i daleko se ne slažu sa crkvenim idealima, već služe drugim ciljevima i razlozima.“

Patrijarh Vartolomej je potom dodao i da „se svi oni odsecaju od stabla Pravoslavne crkve i sa anticrkvenim ponašanjem izražavaju svoja gledišta i neslaganja“. On je na kraju podvukao i to „da je raskol uočavanje parcijalnih ciljeva, samo za to da bi privukli pažnju publike takozvane komunikacione politike, neumesne u crkvenom životu“.

U potpunosti podržavajući ovakve završne reči Njegove svesvetosti vaseljenskog patrijarha g. Vartolomeja po pitanju tragedije raskola, koje je nadamo se samo uopšteno izneo, a ne i aludirajući na kanonski odgovor Ruske pravoslavne crkve na nekanonsko ponašanje Carigradske patrijaršije u Ukrajini, ipak, ostaje određena zebnja zbog nekih drugih javno iznesenih stavova u istoj besedi na Kritu.

Sve u svemu nama ostaju Sveta Liturgija, molitva, post, vera, dobra dela, nada i ljubav. A Crkva Hristova će uz Božiju pomoć i ova iskušenja pregrmeti. Samo da ostanemo ljudi do kraja. Amin.

Izvor: Stanje stvari