(FOTO-VIDEO) Surgut – naftna i energetska prestonica Sibira i Rusije

Piše: Ostoja Vojinović

Grad Surgut jedan je od najstarijih u Sibiru – osnovan je krajem 16. veka. Ali tek u 1960-1970-im godinam nakon otkrića i razvoja nalazišta nafte i gasa, dotadašnje selo Surgut pretvora se u relativno veliki i moderan grad. Od Moskve je udaljen oko 2.200 kilometara a ta razdaljina se prelazi za vreme avionskog leta koji traje tri sata.

Grad leži na desnoj obali velike sibirske reke Ob, u njenom srednjem toku. Moderni Surgut je multikonfesionalni grad, u kojem se pored pravoslavnih crkava, mogu naći i  katoličke i protestanstke crkve, kao i džamije. U Surgutu živi 40 različitih nacija i u njemu je prema statističkim podacima iz 2019.godine živelo oko 377.000 stanovnika. Prema nacionalnoj pripadnosti najviše je Rusa ( blizu 60%), slede Ukrajinci – 11%, Tatari 10%,a zatim Azerbejdžanci, Baškirci, Moldavci, Čečeni, Belorusi….

Surgut je grad koji pripada  Ksanti-Mansijskom autonomnom okrugu – Ugra. Jedan je od najstarijih gradova u Sibiru, osnovan ubrzo nakon pripajanja zapadno-sibirskih zemalja ruskoj državi krajem 16. veka.

Nazivaju ga nezvanični naftni i gasni glavni grad Rusije. Privreda regiona zasniva se na proizvodnji nafte i njenoj preradi. Surgut ima sedište velikih specijalizovanih kompanija kao što su Surgutneftegaz, Gazprom, Rusnjeft, Lukoil, Transgaz Surgut, Gazprom i Pererabotka. Smatra se ekonomskim i transportnim centrom ovog dela Sibira i Rusije. Grad ima dve najmoćnije termoelektrane na svetu.

Lokalna klima je oštro kontinentalna. Zima traje oko 7 meseci i prilično je hladna, traje od oktobra do kraja aprila. Prosečna januarska temperatura je -20 ° C, a najniža zabeležena je bila -54 ° C. Snežni pokrivač traje od novembra do maja. Reke se smrzavaju i prekrivene su ledenim slojem od kraja novembra. Proleće u Surgutu je hladnije od jeseni, a letnji period nije baš topao, prosečna julska temperatura iznosi samo + 18 ° C. Dešava se da početkom juna sneg i dalje pada.

Jedan je od najstarijih gradova Sibira koji je 1594. godine osnovao ruski car Fjodor I Ivanovič.Grad je doživeo privredni procvat 1960. godine što se tiče proizvodnje energenata, ponajviše prirodnog gasa.

Mnoge verzije postoje u obrazloženju porekla reči „Surgut“. Poznati ruski istoričar P.N.Butinski u svojoj knjizi „Istorija Sibira“ tvrdi da se „ceo region u kome je sagrađen ruski grad zvao Surgut. Odakle ovo ime? Poznato je da je grad osnovan u blizini naselja plemena Ksanti i zadržao je lokalni naziv bez prevoda na ruski jezik. Na osnovu toga možemo pretpostaviti da se reč „Surgut“ sastoji od dva drevna termina „sor“ i „kut“, koja su došla do nas u izmenjenom obliku. Reč „sor“ se prevodi kao “ poplavna  reka „, reč“ kut „u surgutskom dijalektu znači“ riba „. Shodno tome, u slogu, reč „sorkut“ na drevnom jugorskom jeziku mogla bi značiti ceo pojam vezan za tadašnji način života ljudi: nomadska plemena na reci okruženom tajgom i lovištima.

Na kraju 16. veka, Surgut je bio mala tvrđava sa dve kapije i jednom kulom. U ranim godinama su ovde podignute crkva, stambene zgrade. Sve su zgrade bile drvene. U 16. i 17. veku stanovništvo Surguta sastojalo se uglavnom od kozaka i strelaca, grad je odigrao ulogu utvrđenja za dalje napredovanje Rusa na istoku i severu zbog osvajanja novih teritorija.

1708. godine Petar Veliki nazvao je Surgut gradom sibirske provincije, a 17. marta 1785. Katarina II je odobrila grb Surguta: crna i smeđa lisica u zlatnom polju kao znak obilnog ribolova u okrugu ovog grada .

Najzastupljenije aktivnosti stanovnika bile su ribolov, branje jagodičastog voća, lov na krznene životinje i divljač, izrađivanje cipela i odeće, držali su mnoge pse za lov, bavili se i stočarstvom . Sve do kraja 19. veka, većina muškog stanovništva u gradu bili su uslužni ljudi – kozaci i primali su malu novčanu ili prehrambenu platu.

Pojavivši se kao vojno uporište Rusije u centru Zapadnog Sibira, Surgut je sredinom 17. veka postao istaknuti trgovački grad. Glavni vid prevoza bila je voda. Nakon stvaranja parnih motora i parnih brodica u blizini Surguta, opremljena je marina.

Pojava godišnjih sajmova u Surgutu datira od kraja 18. veka: uz zamenu za krzno i ribu, brašno, duvan, tkaninu, platno, perlice, šalove razvija se i trgovina.

Surgut takođe nisu zaobišla burna revolucionarna dešavanja ranog dvadesetog veka. 16. aprila 1918. godine u gradu je uspostavljena sovjetska vlast, a 1920. godine Surgut je postao jedno od središta takozvanog „kulačkog“ ustanka protiv boljševika, koji su redovne jedinice Crvene armije brutalno potisnule.

S dobrim razlogom se veruje da se Surgut rodio dva puta. Njegovo prvo rođenje odvijalo se pod zvonom sekira ruskih dalekih predaka u 16. veku, a drugo je pratio snažno zveckanje naftnih česmi 60-ih godina 20.veka.

U 30-im godinama obavljeni su prvi pokušaji istraživanja minerala. Akademik Ivan Mihajlovič Gubkin početkom 30-ih tvrdio je da u zapadnom Sibiru postoji nafta, da bi se kasnije njegova istraživanja i predviđanja pokazala  opravdana.

Moderna istorija počinje 1957. godine, kada je u Surgutu stvoreno prvo istražno bušenje Juganska, usled čega su otkrivena nova velika ležišta nafte i prirodnog gasa. U jesen 1957. godine, geološka istraživačka ekspedicija koju je vodio mladi inženjer – geolog Farman Salmanov sletila je u Surgut da traži naftna polja. U najtežim životnim uslovima, sa najmanje opreme, izvršena su istraživačka bušenja. Četiri godine potrage nisu bile ubedljive, ali potom je usledilo otkrivanje velikih ležišta  jedno za drugim. 15. novembra 1962. otkriveno je naftno polje Zapadni Surgut. U sledećim godinama, više od trideset ležišta otkriveno je na teritoriji regiona Surgut.

Od tada počinje intenzivni razvoj grada, a ljudi iz cele zemlje odlazili su u ovaj grad da bi radeći na novootkrivenim nalazištima nafte usput i dobro zarađivali. 1967. godine, stanovništvo grada je već brojalo 19.000. Nadalje, grad raste fantastičnom brzinom: 1982. godine bilo je 156.000 ljudi, a 1998. već 274.000 ljudi, 2008. godine broj 290.000. U Rusiji verovatno ima malo gradova i verovatno i širom sveta koji su prošli kroz tako brzi ubrzani razvoj.

Trenutno je Surgut jedan od najvećih industrijskih centara regije Tjumen i strateški važan centar naftne i gasne industrije u Rusiji

Otkako je grad postao jedno od centara naftne industrije, nekretnine su u stalnoj potražnji. Zbog toga su na tržištu nekretnina uvek traženi i stambeni i poslovni prostori. Izgradnja objekata je u sve većoj ekspanziji.

Surgut se sa sigurnošću može nazvati jednim od najbogatijih gradova u zemlji. Stoga je poslednjih godina u porastu broj različitih zabavnih i trgovačkih centara. Na prospektu Mira izgrađen je tržno-zabavni centar „Top“, arhitektonska zdanje koje iznenađuje mnoge. Na 37.000 kvadratnih metara nalaze se supermarket, prodavnice, barovi, restorani i naravno noćni klub. Može se tvrditi da je osmospratni centar „Top“ dizajniran za najrazličitije ukuse kategorija posetilaca.

Većina stanovnika grada su mladi od 25 do 35 godina, tako da su potrebna mesta gde bi se mladi voleli zabaviti i opustiti. Zbog toga grad ima mnogo mesta za zabavu mladih i kulturnu rekreaciju. Grad ima dovoljan broj restorana, barova i kafića. Vredi napomenuti da su mnoge institucije na veoma pristojnom nivou.J Jedan od najboljih zabavnih centara je Babilon, koji se nalazi na ulici Sindikati. Najpopularnije mesto za odmor i rekreaciju omladine Surgut.

Danas Surgut predstavlja najveći industrijski centar Ksanti-Mansijskog autonomnog okruga – Ugra, i  jedan je od glavnih centara ruske naftne industrije. Nazivaju ga glavnim gradom naftnog regiona, industrijskim i energetskim srcem Sibira.

Ubrzan razvoj grada  posledica je brojnih povoljnih uslova. Surgut zauzima izuzetno povoljan ekonomski i transportno-geografski položaj: nalazi se na raskrsnici železnice sa moćnom vodenom arterijom – rekom Ob. Grad se pretvorio u značajno saobraćajno čvorište: ovde se nalaze železnica, autoput koji prolazi kroz ovu oblast, međunarodni aerodrom i rečna luka.

Glavni faktor ekonomske stabilnosti grada ostaje razvoj naftne i energetske industrije. Značajno učešće u industrijskoj proizvodnji grada čini aktivnost naftne kompanije Surgutneftgas koja zauzima jedno od vodećih mesta među naftnim kompanijama ne samo u autonomnom okrugu već i u Rusiji. Područje delatnosti kompanije čine proizvodnja i prodaja nafte i gasa, proizvodnja i promet naftnih derivata i naftnih hemikalija, istraživanje i razvoj naftnih i gasnih polja.

U Surgutu postoje podružnice najvećih proizvodnih kompanija veleprodajnog tržišta električne energije.

Sve značajniju ulogu u gradu igraju mala i srednja preduzeća. Broj malih preduzeća godišnje raste za 4-5 odsto. Reč je o trgovinskim, prehrambenim, štamparskim, građevinskim, izdavačkim, šivačkim industrijama, kao i uslužnim i transportnim uslugama.

Značajna ulaganja su u izgradnju stambenih i socijalnih objekata. Razvoj investicione aktivnosti vrši se na teret sopstvenih sredstava velikih i srednjih preduzeća i predstavnika malih preduzeća.

Grad ima mrežu obrazovnih ustanova različitih organizacionih oblika, od predškolskih obrazovnih ustanova,preko institucija osnovnog i srednjeg stručnog obrazovanja do institucije visokog stručnog obrazovanja.

Mreža kulturnih i umetničkih institucija grada Surgut jedinstven je kompleks usmeren na zadovoljenje kulturnih i duhovnih potreba građana. To uključuje biblioteke, muzeje , umetničke galerije, istorijske i kulturne centre, parkove kulture i odmora sa kulturnim i rekreativnim sadržajia, bioskope,  državno muzičko i dramsko pozorište…

Surgut je grad za mlade. U gradu je stvorena mreža institucija koje se bave problemima mladih i tinejdžera. Danas se u njemu nalaze omladinski i tinejdžerski klubovi

Zimi je Surgut posebno lep. U večernjim satima u gradu se pali puno svetiljki, a ledene skulpture osvetljene svetlima izgleda da vas vode u bajku. Gradske zgrade su ukrašene led lampicama, poput perlica. I nad čitavim gradom vlada osećaj mira i iščekivanja čuda. I čuda se događaju iznutra: koncerti u filharmoničnom društvu, majstorske časove muzeja umetnosti i zavičaja i istorijskog i kulturnog centra „Stari Surgut“, izložbe, multimedijalne izložbe. I obilazak grada će ne samo upoznati goste Surguta sa njegovom istorijom, već će i građanima pružiti priliku da uživaju dok koračaju snežnim ulicama kojima svakodnevno prolaze.

Prilikom posete ovom gradu, ako se odlučite za šetnju ulicom Melik-Karamov, pored Trga geologa, videćete jednu od najlepših građevina u ovom gradu, crkvu Preobraženja Gospodnjeg. Gradnja hrama trajala je 11 godina, a završena je 2003. godine. Crkva  je danas arhitektonska znamenitost Surguta

Pošto je Surgut industrijski grad, u njemu nema mnogo znamenitosti. Jedna o njih je Jugurski most – najduži u Sibiru koji je uvršten u Ginisovu knjigu rekorda. Grad se ponosi ovim mostom, najdužim mostom sa jednim pilonom na svetu.

Rusi i Japanci lansiraju nanosatelite