Feljton, 140 godina od rođenja patrijarha SPC dr Gavrila Dožića: Vodio Srbe u vrijeme velikih iskušenja (2)

Piše: Miljan Stanišić

Nakon što je doktorirao, dr Gavrilo Dožić je uputio molbu poslaniku Kraljevine Srbije u Grčkoj, koji je prosleđuje ministru Inostranih dela Kraljevine Srbije dr Milovanoviću, u kojoj traži da mu se dodijeli služba s obzirom na završenu spremu, pa je ubrzo postavljen za sekretara Sabora manastira Hilandara, o čemu akademik Zoran Lakić piše: „Već 1910. godine postavljen je za za sekretara manastira Hilandara u Svetoj Gori i upravitelja i sveštenika Srpske škole u Carigradu i Atini.

Susrijetao se i pomagao studente iz Srbije i Crne Gore. U sjećanjima jednog od njih, Dožić je kao mlad bio nestašan i sklon dinarskoj violentnosti. Bio je snažniji i jači od drugih, pa su mu se ‘sklanjali s puta’. U svemu, međutim, upamćen je kao studentski dobrotvor. Obogaćen znanjem i obdaren telentom i čvrstim karakterom relativno brzo, iako ne lako, uspinjao se uz lestvicu crkvene hijerarhije“. (dr Zoran Lakić, n.dj., str. 71)

Njegova dinarska violentnost ogledala se i u incidentu sa jednim Šiptarem (još dok je bio đak u Prizrenu) koji ga je izazivao i prkosio mu, a Đorđe (monaško Gavrilo) Dožić ga je ščepao i bacio na zemlju, a on je izvadio kamu iz nogavice i zario mu je u butinu.

Dok je Dožiću pružena pomoć u školskoj ambulanti, izgubio je puno krvi i jedva je spasen i od tada mu je znatno načeto zdravlje. Tu osobinu (dinarske violentnosti) dr Dožić je pokazao i prilikom postavljenja za sekretara u Hilandaru, iako je pisao da ga tamo ne šalju, zbog izvjesnih tamošnjih poremećenih relacija, ali se ipak dužnosti prihvatio, mada nevoljno. O tomu svjedoči i telegram iz Hilandara „višoj instanci“, tj. Konsulatu o njegovom ponašanju: „Prvom lađom dođite u Hilandar za izbor Epitropije nove. Veliki je nered u Hilandaru zbog Gavre sekretara, koji svaki dan svađe pravi i preti Epitropiji. Više se ovako i dalje ne može snositi. Rđave će posledice doneti njegovo izazivanje“. (Radmila Radić, n.dj., str. 73)

Dr Dožića je Sabor manastira Hilandar razriješio dužnosti sekretara toga manastira. Ministarstvo inostranih dela Kraljevine Srbije je 17. maja 1910. postavilo dr Gavrila Dožića za upravnika srpske osnovne škole u Carigradu. O izboru dr Gavrila Dožića za mitropolita Raško-prizrenske mitropolije, akademik Zoran Lakić piše: „Sa svojih 30 godina života 1911. godine je dospio na upražnjenu stolicu Raško-prizrenske mitropolije.

Njegov izbor za mitropolita ovako je vidio jedan od njegovih savremenika: ‘Izbor mitropolita Gavrila Dožića izvršen je bio 1. decembra na punoj sjednici Sv. Sinoda Vaseljenske Patrijaršije. Za njega je glasalo devet sinodala, za debarskog episkopa Varnavu (Rosića, iz Pljevalja, primj. M. S.) dva, a jedan je dao bijelu cedulju…Novoizabrani mitropolit Raško-prizrenski Gavrilo Dožić mlad je čovjek, pun zanosa i oduševljenja, pravi Srbin i patriota, kome zaista leži na srcu dobro i Crkve i naroda, iz čije je sredine on sam. Spreman arhipastir, inteligentan mlad Srbin, kome ne može niko ništa prebaciti, jer ima čistu i neokaljanu prošlost.

Nikakva mrlja ne leži na njemu i mi se nadamo, da će ići onim putem kojim su išli mnogi njegovi prethodnici. Istina, on će neko vrijeme ići trnovitim putem, imaće dosta gorkih časova u životu, ali zar nije i Hristos Spasitelj dobio na glavu trnov vijenac za svoju vjeru i za spas čovječanstva’ „. (dr Zoran Lakić, n.dj., str. 71,72)

Oko ustoličenja dr Gavrila Dožića bilo je puno prepreka, jer se nijesu svi saglašavali sa njegovim izborom, među kojima je i Turska odbijala da za to dade berat. Neki zvaničnici iz Crne Gore i dr. su zbog toga optuživali vlast u Srbiji. O tom izboru detaljno je izvještavala štampa u Srbiji: „Politika“, „Slovenski jug“, „Pijemont“, „Večernje novosti“, „Vesnik“, „Vesnik Srpske Crkve“ i dr. listovi, koji demantuju da su pojedine zamjerke na izbor Gavrila Dožića motivisane time što je on Srbin (Crnogorac) iz Crne Gore, ističući da je za njih u Srbiji uvijek bilo mjesta i u državnim službama, na istaknutim mjestima, a da takvih primjera nema u Crnoj Gori sa Srbima iz Srbije, koji su u njoj smatrani za jabandžije, tj. strance. („Vesnik Srpske Crkve“, mart 1912, str. 277-287)