Feljton, 140 godina od rođenja patrijarha SPC dr Gavrila Dožića: Vodio Srbe u vrijeme velikih iskušenja (17)!

Piše: Miljan Stanišić

ZATVORSKI DANI PATRIJARHA GAVRILA

Nekoliko dana po premještanju patrijarha Gavrila u manastir Rakovicu, njega je 8. maja posjetio mitropolit Skopski Josif Cvijović, koji o tome piše, sjutradan 9. maja: “Susret je bio za sve nas vrlo dirljiv a za mene, čini mi se, najviše. NJ. Svetosti se duboko poklonismo, a on se s nama srdačno pozdravi i celiva. Soba koja mu je bila data i u koju nas je primio jeste najobičnija monaška ćelija sa stolom prekrivenim izveštalim i pocepanim zastiračem: stolica sa sedištem prekrivenim parčetom ćilima, pocepanim i kanabe sve raslimatano. Jednom rečju beda. Susedna spavaća soba sa monaškim krevetom i stočićem; nešto je bolja i pristojnija, ali ne više nego za običnog monaha. Sam Patrijarh, i ako se u licu dosta izmenio, omršao, i sa vidnim tragovima muka i patnji, ipak je izgledao ‘solidne fizionomije’: očigledno je bio ozaren radošću što vidi svoju braću, prijatelje i srodnike. Od odela je imao na sebi: crnu kamilavku sa kretom, donju mantiju i povrh ove pidžame do ispod kukova, naprsni krst i panagiju“. (Mitropolit skopski Josif, Memoari, priredio jerej Velibor Džomić, Cetinje, 2006, str. 144-149)

Glavna tema razgovora patrijarha Dožića i mitropolita Josifa je bila kako koliko-toliko povratiti život i rad SPC i dr. Nakon toga je patrijarh Gavrilo pisao episkopu Arseniju 12. maja da mu više ne dolaze u posjetu, iz razloga koje smo već naveli.

Kao što smo naveli, intervencijom kod Njemaca Milana Aćimovića, šefa Komesarske uprave, položaj patrijarha Gavrila je poboljšan, zbog čega mu je mitropolit Josif uputio zahvalnost: „U ime Njegove Svetosti, u ime Preosvećene Gospode Episkopa Vikara imam čast da blagodarim lično Vama Gospodine Ministre, i svima predstavnicima vlasti na ovoj predusretljivosti i moleći Vas i dalje za blagonaklonost prema Srpskoj pravoslavnoj crkvi, njezinom poglavaru i njezinim predstavnicima, uveravajući Vas ponovo da će Srpska pravoslavna crkva zajedno sa svima našim vlastima lojalno raditi na stvaranju reda i poretka u našoj zemlji“. (R. Radić, n.dj., str. 370)

Mitropolit Josif traži od Komesara da se založi kako bi se patrijarhu omogućilo da vodi crkvene poslove, kao i obaveštava ga da je patrijarh njega ovlastio da ga zamjenjuje kada nije u mogućnosti to da čini: „Da bi Srpska pravoslavna crkva mogla u ovom pravcu uspešno delovati a i redovno svoje poslove obavljati, molim Vas učtivo Gospodine Komesare, da se zauzmete da se Njegovoj Svetosti Patrijarhu Srpskom Gavrilu omogući aktivno učestvovanje u vođenju crkvenih poslova radi očuvanja pravilnog kanonskog poretka u Srpskoj pravoslavnoj crkvi, te Vam ujedno stavljam do znanja, da je Njegova Svetost Patrijarh Srpski Gospodin Gavrilo lično ovlastio mene, da u ime njegovo i do mogućnosti da sam rukovodi poslovima Srpske pravoslavne crkve, ove poslove ja rukovodim“.

Raspisom Sinoda SPC od 2. juna 1941. godine obaviješteni su svi arhijereji da je najstariji arhijerej i član zamjenik Sinoda, „a u dogovoru sa Njegovom Svetosti Visokopreosveštenim Gavrilom“ mitropolit Josif preuzeo brigu da rukovodi poslovima crkve Međutim, ovdje se moglo raditi samo o verbalnoj podršci, ali ne i o davanju pismenog ovlašćenja da patrijarha Gavrila zamjenjuje mitropolit Josif, ali je on tu dužnost obavljao do kraja rata.

I patrijarh Gavrilo je u izvještaju Sinodu 1947. godine negirao da je u maju 1941. godine ovlastio mitropolita Skopskog Josifa Cvijovića „da preuzme dužnost redovnog člana Svetog Arhijerejskog Sinoda i da u tom svojstvu vrši sva najvažnija agenda kao privremeni zamenik Patrijarha“. I Dušan Dožić,sekretar patrijarha Gavrila, potvrdio je da mitropolit Josif nije imao punomoćje patrijarha Gavrila i da je neovlašćeno preuzeo funkciju zamjenika patrijarha, ističući da je on ipak bez obzira na to za svo vrijeme rata učinio ono što se moglo. (R. Radić, n.dj., str. 371)

Pročitajte JOŠ:

Feljton, 140 godina od rođenja patrijarha SPC dr Gavrila Dožića: Vodio Srbe u vrijeme velikih iskušenja (16)!