Dr Budimir Aleksić: Milo udara na srpsku crkvu

Ministarstvo unutrašnjih poslova Crne Gore donelo je rešenje kojim se protojereju-stavroforu dr Veliboru Džomiću, parohu podgoričkom Mitropolije crnogorsko-primorske, nalaže da napusti Crnu Goru.

Progon najistaknutijeg pravoslavnog sveštenika u Crnoj Gori osudili su pravnici, predstavnici političkih stranaka, kao i celokupna javnost, ocenjujući ovaj čin državnog organa kao eklatantan primer pravnog nasilja i kao sramni akt usmeren protiv Srpske pravoslavne crkve.

Kako je saopšteno iz MUP, rešenje je doneto na osnovu mišljenja Agencije za nacionalnu bezbednost da sveštenik Velibor Džomić „ugrožava nacionalnu bezbednost“. Iz MUP nije objašnjeno zašto je ovaj sveštenik pretnja za državu Crnu Goru.

Nesumnjivo je da odluka crnogorskog MUP o proterivanju sveštenika Džomića nema pravno utemeljenje, ali svakako ima jasnu političku i ideološku pozadinu. Kao i nezakonito procesuiranje paroha paštrovsko-tudorovićkog Siniše Smiljića i sedmorice sveštenika Eparhije mileševske iz Pljevalja, te paroha pođansko-sasovićkog Aleksandra Papića iz Herceg Novog – proterivanje sveštenika Džomića (inače doktora pravnih nauka i profesora na Fakultetu za državne i evropske studije u Podgorici) predstavlja pritisak crnogorske države na SPC. Da vidimo i zašto.

Ta crkva je jedina institucija u Crnoj Gori koja nije pod kontrolom režima, i koja nije u službi crnogorskog ideološkog projekta. Sve druge ustanove i udruženja to odavno jesu: i Univerzitet, i Akademija nauka, i studentska udruženja, i sindikalne organizacije, i najveći deo NVO sektora. Stoga diktatorski režim ne može da se pomiri sa činjenicom da joj neka institucija izmiče kontroli.

Zato taj režim vrši pritisak na Mitropoliju crnogorsko-primorsku kako bi došlo do promene njenog kanonsko-pravnog statusa, odnosno do stvaranja „autokefalne crnogorske crkve“.

To bi, međutim, bio samo početak režimskog projekta instrumentalizovanja crkve u ideološke svrhe. Jer ovdašnja vlast se ne bi zadovoljila samo autokefalnim statusom crkve. Njoj ne bi bilo dovoljno da crkva više ne bude srpska. Vlast želi da crkva bude antisrpska, i samo bi kao takva bila prihvatljiva. Milo Đukanović je tu nameru jasno saopštio: treba mu crkva koja će biti „u saglasju sa državnim interesima Crne Gore“. A prioritetni državni interes Crne Gore jeste – asimilacija Srba.

Crnogorska država svim svojim potencijalima pritiska Srbe da prestanu da budu Srbi i da postanu nacionalni Crnogorci, da svoj jezik ne zovu srpskim nego crnogorskim imenom, i da ne pripadaju Srpskoj, nego „crnogorskoj crkvi“.

U planovima Mila Đukanovića pravoslavna crkva treba da bude jedan od konstituenata crnogorskog nacionalnog bića, što je etno-filetistički pristup crkvi, suprotan kanonima i potpuno stran njenom biću. On neće pravoslavnu crkvu koja ima jevanđeljsku misiju; on želi instituciju koja bi imala nacionalističku i asimilatorsku funkciju, i koja bi bila „u harmoničnim odnosima sa državnim organima“, u kojima za Srbe nema mesta.

Dakle, u crkvi kakvu Đukanović i Ranko Krivokapić projektuju ne bi bilo mesta pre svega za Svetog Savu, jer je on – sa stanovišta oficijelne crnogorske istoriografije – ne samo strani svetac, nego i „okupator Crne Gore“. U takvoj crkvi ne bi bilo mesta ni za srpski jezik (kao što mu nema mesta ni u institucijama ove zemlje), već bi se služba vršila na lingvistički nepostojećem „crnogorskom jeziku“, i – sledstveno – ne bi bilo mesta ni za ćirilično pismo koga odavno nema u državnim organima sa kojima bi crkva trebalo da bude, po Đukanovićevom naumu, „u harmoničnim odnosima“. Takvu crkvu žele M. Đukanović i R. Krivokapić, i stoga njihovi državni organi vrše pritisak na Srpsku pravoslavnu crkvu i proteruju sveštenike.

Inače, stvaranje „autokefalne pravoslavne verske zajednice u Crnoj Gori“, kako je to definisao M. Đukanović, postalo je sastavni deo novog programa DPS-a usvojenog na poslednjem kongresu te stranke, što je neobično i krajnje neprirodno. Jer gde smo još čuli da jedna partija, uz to leve orijentacije, članica socijalističke internacionale, u svoj program ugrađuje predlog kako pojedine crkve i verske zajednice treba da uređuju svoju unutrašnju organizaciju.

Osim toga, Đukanović i njegova partija ovom inicijativom krše ustavno načelo odvojenosti crkve i države po kome je crkva slobodna da sama uređuje svoje ustrojstvo i svoju unutrašnju organizaciju. Ali Đukanović očigledno smatra da je sve dozvoljeno, pa i kršenje Ustava, zbog „višeg“, državnog interesa, a taj interes – po njegovom mišljenju – podrazumeva i progon srpske crkve i njenog sveštenstva.