Dolazak Petra II na tron Crne Gore značio nastavak borbe za sloboda i ujedinjenje srpskog naroda

Piše: Nemanja Popović

Legendarni miropolit Petar I Petrović Njegoš (Sveti Petar Cetinjski) je za poslednjih decenija života imao širok izbor za svog budućeg naslednika.

Kao što je poznato, zvanje crnogorskog vladike tradicionalno je bilo u rukama porodice Petrović. Shodno činjenici da vladika naravno, mora biti neženja, mitropolitska pozicija je išla od strica do bratanića.

Prvi izbor Petra I, bio je Mitar Stijepov Petrović, sin najstarijeg vladičnog brata Stijepa. Ovo je bilo dok Njegoš (Rade), još ne bješe ni rođen. Mitar, međutim, ubrzo umire (1806), te je vladika morao naći novog naslednika, bješe to Đorđe Savov Petrović, sin drugog vladikinog brata Sava.

Međutim, Petar I nije imao sreće ni sa drugim naslednikom. Đorđe je već neki niz godina bio na školovanju u Petrogradu, te mu se od mantije očigledno više dopadao đački život u Rusiji. Đorđe je je 1825. godine, zatražio od starog vladike da ga razriješi nasledničke dužnosti, pod izgovorom da želi da se priključi ruskoj carskoj vojsci.

Petar I je ruskom konzulu u Dubrovniku Jeremiji Gagiću saopštio da dozvoljava Đorđu priključenje ruskoj vojsi te je ovaj time lišen nasledstva vladičanskog trona. Sa trećim izborom naslednika, vladika je imao sreće, jer je ovaj ispunjavao sve kriterijume. Naravno, radi se o Radivoju – Radu Tomovu Petroviću, sinu Toma Petrovića, najmlađeg vladičinog brata.

Mitropolit Petar I Petrović Njegoš umire 18. oktobra 1830. godine. Na dan njegove sahrane 19. oktobra, na Cetinju se bješe okupio silan svijet, a u cetinjskom manastiru je od naroda vrelo kao u košnici.

Gorostasni mladić Rade Tomov se, po testamentskoj želji ogrnuo mantijom svojega velikoga strica. Rada je zakaluđerio arhimandrit manastira Vranjine. Kroz nekoliko mjeseci i sam je proizveden u čin arhimandrita, od strane arhiepiskopa raško-prizrenskoga, i time dobi duhovno ime „Petar“. Od tada, Rade Tomov postaje prepoznatljiv kao Petar II, a u periodu koji će uslijediti, zavređuje da riječ „Njegoš“, koja načelno stoji u punom nazivu svakog vladike i vladara ove dinastije, bude isključivo asocijacija za njegov lik i djelo.

Njegoš je u pismu Jeremiji Gagiću isticao, kako je stric imao snage da mu pred smrt saopšti: „Ja ti ne mogu pomoći ništa, no ti ove poslednje riječi od mene. Moli se Bogu i drži se Rusije“. Na ovaj način je vladičin naslednik najavio svoju političko-stratešku orjentaciju ka Rusiji, u skladu sa amanetom svojih slavnih predhodnika, koji takođe bjehoše, „branitelji vjere i slobode hristjanske i privjaznici k rosijskomu prestolu“. Njegoš će takođe nastaviti politiku borbe za snaženje političkog subjektiviteta Crne Gore, kao i slobodu i ujedinjenje srpskog naroda.

Pitanje odlaska mladog arhimandrita Radivoja Petrovića u Petrograd, odmah je postavljeno. Namjera novog „gospodara“, da se posveti za vladiku u ruskoj prijestonici, bila je uslovljena da tim putem učvrsti svoj politički uticaj u zemlji. Osim političke podrške koju bi time stekao, lako je bilo pretpostaviti da je i materijalna pomoć ruskog dvora ocjenjivana kao važna potpora za početak političkog djelovanja novog vladara.

Odluka o Njegoševom odlasku u Petrograd, donešena je 1833. Te se on na put ka ruskoj prijestonici uputi 19. juna pomenute godine. Iz Kotora je doplovio u Trst 27. juna, te nakon određenog zadržavanja u cilju posjete tamošnjih srpskih svetinja, produži u Beč kod ruskog poslanika u Austrijskom carstvu D. P. Tatiščeva. Tom prilikom je Njegoš od Tatiščeva dobio isprave i preporuke za ruskog državnog vicekancelara K. V. Neseljrode. Tamo je upoznao Vuka Karadžića i Jerneja Kopitara, sa kojima će u buduće gajiti bliske kontakte, što će biti od ogromnog značaja za književni rad sve trojice.

U rusku prijestonicu Njegoš stiže u avgustu 1833. On i njegova svita bivaju smješteni u Aleksandrovskonevskoj lavri. Prvo ga je primio vicekancelar Neseljrode, koji je bio upoznat sa odlukom Crnogorskog zbora da Njegoš bude u Rusiji posvećen za arhijereja. Ruskicar Nikolaj I Romanov dade saglasnost za zavladičenje i Sveti sinod Ruske crkve je na svojoj sjednici odlučio o zavladičenju, bez obzira na Njegoševe mlade godine.

Svečanost je održana u Spaskopreobraženskoj katedrali 18. avgusta 1833. godine u prisustvu cara, carske svite i članova Sinoda. Posle toga su predati „gramata o veličanstvu i čin arhijerejske zakletve“, koju je potpisao Njegoš i oni koji su ga hirotonisali.

Po zavladičenju, Njegoš se u Petrogradu zadržao, više od mjesec dana. Na ruskom dvoru Petar II je lijepo primljen, pri tom je uspio i da obezbijedi značajnu materijalnu pomoć od 10 000 rubalja.

Ova misija je bila uspješna i iz perspektive učvršćivanja njegove političke pozicije u Crnoj Gori, kao i za dalje odnose sa ruskim dvorom. Proglašenjem za vladiku u Rusiji, stekao je neprikosnovenu poziciju upravitelja nad Crnom Gorom.