Đukanović: Ujedinjenje 1918. izraz vjekovne težnje našeg naroda

Nakon jučerašnjeg Kongresa DPS, gdje su se slale poruke nekog novog identiteta, podsjećamo na Đukanovićeve riječi od 21. novembra 1989. godine, koje je prenijela tadašnja „Pobjeda“.

„Lično smatram da je 1. decembar 1918. godine značajan datum u našoj istoriji zato što je tada konačno realizovana vjekovna težnja jugoslovenskih naroda za formiranjem zajedničke države. Bez obzira na društveno uređenje kraljevine SHS, uvjeren sam da je njeno konstituisanje bilo važna pretpostavka nastanku socijalističke Jugoslavije. Utoliko i 1. decembar smatram značajnim datumom. No, moram reći da ovakvo moje mišljenje nije niti novo, niti originalno. Kalendarom obilježavanja godišnjica značajnih datuma i ličnosti, utvrđenim u Saveznoj konferenciji SSRNJ, predviđeno je da 1. decembar bude jedan od tih datuma koji zaslužuje jugoslovensko obilježje. To je i realizovano prošle godine, povodom obilježavanja 70-godišnjice 1. decembra 1918. godine. Ne vidim ni danas šta tu ima sporno. Biće da je prije sporan nivo demokratske kulture, koji je, nažalost, odomaćen u javnom komuniciranju u Jugoslaviji“, istakao je tada Đukanović.

Podsjećamo, danas je 101. godišnjica Prvodecembarskog akta – Proklamovanje Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca.

Svečanom proklamovanju državnog jedinstva Srba, Hrvata i Slovenaca neposredno su prethodili zaključci Narodnog vijeća Slovenaca, Hrvata i Srba i odluke o ujedinjenju Vojvodine i Crne Gore sa Srbijom. Narodna skupština Srba, Hrvata, Bunjevaca, Slovaka, Rusina i ostalih naroda iz Banata, Bačke i Baranje donijela je 25. novembra 1918. Odluku o priključenju Vojvodine Kraljevini Srbiji. Velika Narodna skupština srpskog naroda u Crnoj Gori odlučila je 26. novembra 1918. u Podgorici „da se Crna Gora s bratskom Srbijom ujedini u jednu državu“. U međuvremenu, pritisnut razvojem događaja Središnji odbor Narodnog vijeća Slovenaca, Hrvata i Srba donio je, posle izvjesnog premišljanja, 24. novembra 1918. odluku o ujedinjenju sa Srbijom i uputio delegaciju u Beograd.

Prestolonaslednik Aleksandar Karađorđević je 1. decembra 1918, u kući Krsmanovića na Terazijama u Beogradu, proklamovao Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca.

Prvodecembarske izjave kao „konstitutivni akt“ predstavljale su osnovu državnopravnog provizorijuma u novostvorenoj državi Kraljevini SHS od ujedinjenja do donošenja Vidovdanskog ustava 1921. godine. U tom periodu najvišu vlast u Kraljevini SHS predstavljali su kralj, odnosno regent Aleksandar, vlada i Privremeno narodno predstavništvo. Prva vlada KSHS obrazovana je 20. decembra 1918, a Privremeno narodno predstavništvo sastalo se 1. marta 1919.