Čovek kao model sveta

Izdvojen u posebnoj vitrini polukružnog oblika, diskretno osvetljen i zaštićen staklom, „Vitruvijev čovek”, originalni najpoznatiji crtež Leonarda da Vinčija, nastao 1487. godine, dominirao je u galerijskoj sali 23 u Akademiji lepih umetnosti, smeštenoj na kanalu Grande, u Veneciji. Ovo veliko delo po značaju, malog formata, vlasništvo akademije, na postavci „Leonardo da Vinči: Čovek kao model sveta”, delovalo je krhko i prozračno. Upravo zato brižljivo se čuva i izlaže isključivo u specijalnim prilikama, baš kao i ovog puta, kada je od aprila do 14. jula, povodom obeležavanja pet vekova od smrti Leonarda (1452–1519), slikara, vajara, graditelja, izumitelja, bilo najvažniji eksponat. Brojni turisti iz svih delova sveta su se tiskali da vide originalna ostvarenja, a obezbeđenje nije dozvoljavalo posetiocima ne samo da upotrebe mobilni telefon već ni da ga drže u rukama.

Akademija je predstavila ovim povodom oko dvadeset pet autografskih listova Da Vinčija, crteže koji dokumentuju njegova naučna istraživanje s proučavanjem proporcija ljudskog tela, botanike, optike, fizike, mehanike, oružja i skica za neke slike, kao što su studije za čuvenu bitku kod Angijarija ili „Sveta Ana, Bogorodica i dete”. Obuhvaćene su bitne faze stvaralaštva renesansnog umetnika i njegovih učenika, počevši od dve studije pastira iz mladosti do tri ženske figura koje se pripisuju francuskom periodu i kraju Leonardovog životnog puta. Većina eksponata je vlasništvo akademije, a neki u manjem broju pozajmljeni su iz inostranih institucija.

Zašto je „Vitruvijev čovek” dobio centralno mesto objašnjavaju i kustoskinje Analisa Perisa Torini i Valerija Poleto, ističući da je upravo u ovom delu Leonardo pokazao svoje shvatanje čoveka kao „ogledala univerzuma”, prirode, sveta i izrazio težnju za savršenstvom i harmonijom.

U ovom crtežu je Leonardo uspeo da obuhvati matematiku, religiju, filozofiju, arhitekturu i umetnost, iskoristivši ideje slavnog rimskog arhitekte Vitruvija iz 1. veka pre n. e. kako bi rešio problem kvadrature kruga, metaforično koristeći muškarca kao površinu za oba oblika. Tušem na papiru nacrtao je figuru muškarca u dva položaja koji se preklapaju, s raširenim rukama u jednom i raširenim rukama i nogama u drugom položaju, oko kojih su opisani kružnica i kvadrat. Tako je stvoren čuveni crtež koji se još naziva „Zakon proporcije”. Umetnik je pokušavao da pronađe savršenu vezu između čoveka i prirode i to se vidi u njegovim anatomskim crtežima. Verovao je da sastav ljudskog tela odgovara sastavu svemira.

– Ko ne poznaje vrhunsku izvesnost koju nudi matematika, hrani se zbrkom – govorio je Leonardo. A potom je na „Vitruvijevom čoveku” pokazao kako bi trebalo da izgleda telo muškarca. Recimo, čovekov dlan ima širinu četiri prsta, stopalo širinu četiri dlana, visina čoveka iznosi četiri koraka odnosno 24 dlana, a dužina čovekovih raširenih ruku jednaka je njegovoj visini.

Najpoznatija Leonardova dela su „Mona Liza” i „Tajna večera”, a zastupao je u slikarstvu tehniku „kjaro-skuro” koja je odražavala poseban odnos svetla i senke.

Ove godine čitav svet obeležava 500 godina od smrti Leonarda, a u Italiji se posebno u većim centrima poput Rima, Milana ili Firence održavaju izložbe u njegovu čast. I u manjim italijanskim gradovima su organizovane postavke koje se odnose na istorijski trenutak u kom je slavni umetnik stvarao. Burna je bila istorija italijanskih republika i grofovija u toku renesanse i ona je veoma uticala na Leonardov život. Kada su Francuzi zbacili Ludovika Sforcu, vojvodu u Milanu, umetnik je morao da ode u Veneciju, zatim u Firencu, gde je bio u službi Čezara Bordžije kao vojni arhitekta, potom u Rim, bio je i u službi kralja Fransoa Prvog, a preminuo je u Francuskoj u gradu Amboaz.

U tim periodima radio je na sistemima stvaranja barikada kako bi se zaštitili gradovi, na sistemu promene toka reke Arno, pokušao je da konstruiše mašine koje lete. Napravio je nacrt mosta za sultana Bajazita Drugog, koji ga je odbio smatrajući nemogućim umetnikov plan. Jedna takva postavka s istorijskom tematikom i posebnim osvrtom na Leonardove nacrte zaštite i odbrane gradova održana je u Monfalkoneu u opštinskoj galeriji pod nazivom „Lungo le rotte della Serenissima”, koja govori o uticajima Venecijanaca, Habzburgovaca i Otomana u Furlaniji Julijskoj krajini i projektima koje je Leonardo u tim previranjima stvarao. Mnogi njegovi izumi, neshvaćeni od savremenika, danas se koriste u modernoj tehnologiji, a do naših dana sačuvano je oko sedamdeset slika ovog renesansnog stvaraoca.

Izvor: Politika