CIA protiv SSSR-a: Pet najozbiljnijih operacija

CIA je preko 40 godina efikasno koristila „ukrajinski džoker“ u svom hladnom antisovjetskom ratu. Odmah po završetku Drugog svjetskog rata Langli je uspostavio bliske kontakte sa Organizacijom ukrajinskih nacionalista (OUN) i Ukrajinskom ustaničkom armijom (UPA). Bile su to dvije najveće antikomunističke organizacije sa hiljadama članova u zapadnim zemljama i u ilegali u Sovjetskoj Ukrajini.

Operacija „Kartel“ čiji je cilj bio pružanje podrške ukrajinskim nacionalistima uveliko je bila u toku već krajem 1940-ih. Tokom godina je u više navrata menjan naziv ove operacije, a ostala je poznata pod nazivom „Aerodinamika“.

Najprije je CIA pružala intenzivnu podršku oružanom otporu u Ukrajini, slala je svoje agente i instruktore, obezbjeđivala finansiranje antisovjetskih vojnih jedinica i prikupljala podatke o položajima i organizacijama Crvene armije.

Kada su sredinom 1950-ih snage OUN i UPA u Ukrajini i istočnoj Poljskoj uglavnom likvidirane Amerikanci su promijenili politički kurs i koncentrisali se na ideologiju. Počeli su da objavljuju antikomunističku literaturu i časopise, a takođe da emituju ilegalni radio-program i podržavaju ilegalne ukrajinske političke pokrete.

Operacija „Coldfeet“

U maju 1961. godine američki osmatrački avion je na Arktiku primjetio napuštenu sovjetsku stanicu na ledu. Posada je napuštila stanicu u velikoj žurbi strahujući da će ledeni pokrivač uskoro pući.

CIA je u tome vidjela veliku šansu da dođe u posjed sovjetskih vojnih tajni. Pretpostavljalo se da stanica može sadržati važne informacije iz sovjetskih mreža za akustičko osmatranje koje se koriste za praćenje američkih podmornica ispod arktičkog leda.

Ispostavilo se da se stanici ne može prići ledolomcem ili helikopterom, te su zbog toga dva agenta skočila pomoću padobrana iz bombardera B-17, a za njima je izbačeno osam sanduka sa odgovarajućom opremom.

Za ta tri dana Amerikanci su na stanici prikupili preko 80 dokumenata i napravili hiljade fotografija sovjetske opreme. Kada je posao završen agenti su zajedno sa vrijednim podacima evakuisani sa stanice avionom B-17 pomoću Fultonovog sistema za spasavanje „zemlja-vazduh“, poznatijeg kao Skyhook.

Projekat „Azorijan“

U martu 1971. godine podmornica K-129 ratne mornarice SSSR-a potonula je iz nepoznatih razloga u Tihom okeanu, 1600 kilometara od Havaja. SSSR je, kako se često dešavalo, pokušao da zataška tragediju i zvanično nije saopštio da je podmornica nestala. Tako je ovo plovilo faktički postalo „ničije“, što znači da je u principu na njega mogla pretendovati svaka zemlja. Amerikanci, naravno, nisu mogli da propušte takvu šansu.

Maskirali su operaciju podizanja podmornice tako da izgleda kao vađenje rude, i specijalno za ovu priliku su napravili istraživački brod Hughes Glomar Explorer. On je spolja izgledao kao brod za pravljenje bušotina, ali je projektovan tako da podigne sovjetsku podmornicu sa morskog dna. Zadatak nije bio nimalo lak jer se podmornica K-129 nalazila na dubini od 5.000 metara.

Podizanje podmornice je počelo 1974, samo šest godina nakon što je potonula. U toku operacije podmornica se raspala, tako da su Amerikanci podigli samo pramac. Detalji operacije su državna tajna, ali se smatra da su agenti CIA izvukli dva torpeda sa nuklearnim bojevim glavama, dok su balističke rakete, oprema i važni dokumenti ostali na dnu.

Amerikanci su kasnije tvrdili da su uz odgovarajuće počasti sahranili šest sovjetskih mornara koji su pronađeni u odeljenjima podignutog dijela podmornice.

Projekat „Tamni gen“

Tokom 1960-ih i 1970-ih, dok su SAD i Iran još uvek bili prijatelji i saveznici, CIA i Iransko imperijalističko ratno vazduhoplovstvo zajedno su izvodili obavještajne operacije u južnim regionima SSSR-a, poznate kao projekat „Tamni gen“.

Američki i iranski piloti su iranskim lovačkim avionima redovno povređivali sovjetski vazdušni prostor sa ciljem da pronađu slabe tačke u sovjetskoj protivvazduhoplovnoj odbrani i provjere koliko efikasno sovjetski presretači reaguju na povredu vazdušnog prostora.

U okviru projekta „Tamni gen“ Iran je dobio najnoviju opremu, uključujući lovce F-14 koje SAD nisu davale nijednoj drugoj zemlji.

Pilot Genadij Jelisejev je 23. novembra 1973. godine poslat u avionu MiG-21SM da presretne iranski lovac F-4 Phantom II koji je povredio sovjetsku granicu iznad Muganske doline. Ispaljene rakete su promašile cilj pa je Jelisejev zakačio rep „Fantoma“ krilom svog aviona. Bio je to prvi namjerni sudar aviona na mlazni pogon. Avion F-4 je pao, a njegovi piloti su se katapultirali, posle čega su zarobljeni. Ruski MiG je udario u planinu. Jelisejev je poginuo.

U jeku ove operacije sovjetske trupe su oborile četiri iranska aviona. Posle Iranske revolucije 1979. godine projekat „Tamni gen“ je odmah ugašen.

Operacija „Ciklon“

CIA je tokom ruske intervencije u Avganistanu (1979-1989) sve vrijeme izvodila jednu od svojih najskupljih operacija, koja je koštala nekoliko stotina miliona dolara godišnje. Cilj operacije „Ciklon“ bio je da se mudžahedini opskrbe svim neophodnim oružjem i municijom u borbi protiv Sovjeta.

Da ne bi Amerika bila direktno uvučena u konflikt CIA je sarađivala sa Pakistanskom obaveštajnom službom, koja je pomoću američkog novca i oružja organizovala finansiranje, naoružavanje i obuku avganistanske naoružane opozicije.

Posebno je zapažena bila epizoda operacije „Ciklon“ u kojoj su Amerikanci 1986. isporučivali mudžahedinima prenosne protivvazduhoplovne rakete „Stinger“. To je prouzrokovalo velike gubitke u sovjetskom ratnom vazduhoplovstvu koje je godinama predstavljalo ozbiljnu prijetnju džihadistima. Sovjetski Specnaz je čak krenuo u lov na „Stingere“ koje su mudžahedini štitili po cijenu života.

Operacija „Ciklon“ je obustavljena kada se sovjetska armija povukla iz Avganistana. Posle toga se činilo da CIA više uopšte ne obraća pažnju na Rusiju, ali to nije dugo trajalo.

Izvor: https://rs.rbth.com/istorija-rusije/86981-najozbiljnije-operacije-cia-protiv-sssr-a