Branko Ćopić u Gradskom pozorištu, ili, kako to sad gordo zvuči

Da Gradsko pozorište i v.d direktorice Ivona Čović Jaćimović zaista vode računa o bogatstvu različitosti repertoarskih sadržaja, i da teatri ne moraju igrati samo Eshila, Sofokla, Euripida, Šekspira, Čehova, Pirandela i druge klasike, pravi primjer je i nova premijera komada “Magareće godine” po istoimenom romanu iz 1960. godine Branka Ćopića (1915-1984).

Ovim izborom, upravo na stogodišnjicu rođenja velikog srpskog i jugoslovenskog pisca, Gradsko odaje i svojevrsni obol autoru koji je zbog svog kritičkog pera tretiran kao disident i jeretik, pa, kao dobitnik Partizanske spomenice 1941, zbog slobodoumlja u partijskom jednoumlju, tragično završio svoj životni i stvaralački put bacivši se sa mosta u Beogradu, koji i danas nosi njegovo ime. Iz sukobljavanja sa stavovima Partije ostali su i zapisi o njegovoj “Jeretičkoj priči”, zbog koje je doživljavao progone do isključenja, a Tito ga na jednom kongresu AFŽ javno optužio da iznosi neistine, nakon čega je Brankova majka Titu odgovorila da njen sin nikad ne laže.

Ćopić je pisao poeziju, pripovijetke, romane, priče za djecu i omladinu sa temama iz, i nakon Drugog svjetskog rata, uz prepoznatljivi, tzv. ćopićevski humor, na temelju duhovnosti čovjeka iz naroda na fonu istorije i globalnih zbivanja. Diplomirao je pedagogiju na Filozofskom fakultetu u Beogradu, prevođen je na engleski, njemački, francuski, ruski i druge strane jezike. Bio je član SANU i ANU BiH, a izvođenje Ćopićevog djela u Crnoj Gori od posebne je važnosti i što je, pored nagrade AVNOJ-a (1972), Ćopić iste godine postao i dobitnik Njegoševe nagrade..!

Uz poeziju i prozu za djecu, njegova poznata djela su “Priče partizanke”, “Orlovi rano lete”, “Doživljaji Nikoletine Bursaća”, “Bašta sljezove boje”, posebno romani “Prolom”, “Gluvi barut” i “Ne tuguj, bronzana stražo”. Ćopić je autor i izuzetnih scenarija filmova “Živjeće ovaj narod”, “Nikoletina Bursać”, “Orlovi rano lete”, “Gluvi barut”… Puriša Đorđević je 2015. režirao dokumentarac o Ćopiću “Mala moja iz Bosanske Krupe”, a simpozijumi međunarodnog karaktera o ovom piscu održavaju se godišnje u raznim zemljama svijeta.

…Kad je riječ o samoj premijeri, pored višestruke opravdanosti postavke jednog Ćopićevog djela u Gradskom, od posebnog značaja je i činjenica što je izvođenje ovog komada u znaku snažne smjene generacija, pri čemu Gradsko i dalje poštuje lijepu praksu da u svoje projekte uključuje i mlade nade Fakulteta dramskih umjetnosti na Cetinju, što je gest vrijedan pažnje i svakog poštovanja.

Tako dramatizaciju i dramaturgiju projekta potpisuje mladi i talentovani Vuk Draganić, student master studija dramaturgije FDA, a režiju i muziku daroviti Andrija Rašović sa istog Fakulteta. Pored njih dvojice u projekat su uključeni i studenti FDA sa prve godine master studija, Luka Stanković, u ulozi Pjesnika, i Nevena Penava u ulozi Zore.

Lijepo je bilo uočiti i detalj da je premijeri prisustvovao i Branislav Đaga Mićunović, koji i vodi njihovu klasu.

U projektu takođe igraju glumci Gradskog Božidar Zuber (Baja), Dejan Đonović (Dule), Marija Đurić (Buva), Željko Radunović (Jovo/ujak), kao i gostujući glumac Zoran Dragićević.

Interesantna je i činjenica da sama tematika djela koincidira sa današnjim trenutkom na brdovitom Balkanu, jer je i u predstavi takođe riječ o svojevrsnom protestu mladih. Ćopić, koji je i otišao kao buntovnik, u “Magarećim godinama” osvjetljava detalje iz svoje biografije za vrijeme školovanja i boravka u Internatu u Bihaću, gdje adolescenti dižu glas za veća prava, posebno protiv pazitelja i tzv. Crne knjige, u kojoj on notira njihove nestašluke, zbog kojih slijede zabrane izlaska u grad i uskraćivanje obroka. Zamajac predstave čini isključenje Dula Dabića iz Internata, a sve se završava hepiendom, smjenom prefekta, boljom ishranom i vraćanjem Dabića u Internat, kao slika afirmacije mladih i njihovih prava.

Imajući u vidu redovni skriveni grč svih glumaca tokom izvođenja svake premijere, posebno uz podmlađeni ansambl, kao i činjenicu da je već prva repriza od sljedećeg dana bila puno uvjerljivija, može se reći da je predstavom nesumnjivo ostvaren toliko potrebni kolektivni, pozorišni ugođaj, uz sinergiju scenske igre i publike. To jest, dizanje rampe uz maštovito osmišljeno polje suncokreta i uz mobilne stube, uz transformisanje njihove opravdanosti na sceni kroz brojne varijacije funkcija i izmjene scenskog miljea.

Predstava je, na osnovu kvalitetnog dramskog predloška, režirana konkretno, bez suvišnih digresija, uz kvalitetne scenske rezove, čime se dobilo na kontinuiranoj dinamici, te je priča o mladim buntovnicima s razlogom tekla uvjerljivo, vaspostavljajući neko prošlo vrijeme, uz fini eho davne epohe i propitivanje trajnosti jednog tipa humora iz prošlosti, koji je dobro animirao i našu današnju publiku.

Savjet reditelju može ići uz preporuku da režija uspijeva i kroz dodatna scenska – nijema dešavanja, te se ne smije pretjerano robovati dominaciji samog štiva. A pritom uspješne humorističke scene treba više razigravati, čime bi se i dodatno obilježila scenska atmosfera humorističko-satiričnog komada.

Scenografkinja Smiljka Šeparović odlično je uradila svoj posao, kao i kostimografkinja Mia Đurović, uz pitanje da li je jedan od junaka baš morao imati na sebi ovovremene farmerice i isto takve patike, osim ako to nije bio scenski znak da se protesti mladih nastavljaju u svakom, pa i ovom vremenu.

U vezi s kompletnim pozorišnim projektom, v.d. direktorice, Ivona Čović Jaćimović, je u pravu kad zaključuje da je, većinom mlada ekipa cjelokupnog projekta, uložila veliki trud, uz proces empatije u neko drugo vrijeme, pri čemu treba pozdraviti i poruku da je Gradsko i dalje otvoreno za saradnju sa FDA, i mladim autorima kojima treba pružiti šansu, ohrabriti ih u njihovim prvim scenskim ogledanjima.

Autor ovog teksta iskreno se nada da će Glavni grad prepoznati izuzetne napore Ivone Čović Jaćimović, koja je, u statusu vršiteljke dužnosti direktora, s kolektivom uspjela u realizaciji čak četiri dramska projekta: “Slučaj slomljene vaze”, “Dulsineja i Servantes”, “Pomelo, mali ružičasti slon”, kao i ovog već četvrtog, uz fino scensko sjećanje na velikog pisca Ćopića.