Arheološko otkriće na Kosmetu: Krst, mačevi, oklopi, ćupovi

U selu Donja Brnjica, pet kilometara udaljenom od Prištine, na lokalitetu na kome se do 1981. godine nalazilo pravoslavno groblje, pronađen je isklesani krst, koji potvrđuje da je naseobina Brnjica jedno od najstarijih naselja na okupiranim teritorijama.

Ranko Milićević, bivši prosvetni radnik, koji pokušava da sačini zapise o arheološkim nalaziština na lokalitetu Brnjica, priseća se da je pedesetih godina prošlog veka na lokalitetu Brnjica pronađen bakarni oklop i mač sa krstom.

Prema veštačenjima i analizama nadležnih istorijsko-areheoloških insituta, ti predmeti datiraju iz Prvog ili Drugog vijeka.

“Pronađeno je nekoliko keramičkih ćupova i u njima zlatnici, novci, krstovi koji, uz stotinama godina star vodenički kamen, potvrđuju da je na lokalitetu stare Baščije postojala naseobina hrišćana – Slovena – izvesno pravoslavaca.

Upravo oklop, mač, ćupovi i vodenički kamen poslužili su istoričarima i arheolozima u dokazivanju da su pravoslavci – Srbi na područje Balkana došli mnogo ranije, pre drugih“ – kaže Milićević.

Nečijom nesavesnošću, ili smišljeno, osamdesetih godina prošlog veka meštani su zatrpali groblje koje se nalazilo u dvorištu crkve “Sveti Nikola” u ovom selu u kome danas živi oko 1.000 Srba.

Na groblju su nađeni i, kako tvrdi Milićević, preneseni u Istorijski muzej nadgobni spomenici koji datiraju iz ranog Srednjeg veka, iz perioda Nemanjića, od kada datira i Srpska pravoslavna crkva.

Popisom iz 1455. godine Turci odvajaju Brnjicu na Gornju i Donju, a prvi pisani trag na srpskom jeziku o lokalitetu Srba sjeverno od Prištine pod nazivom „Brnjica“ datira iz Dušanove povelje koja je čuvana u manastiru Sveti arhangeli.

U njoj stoji: „Srbi iz Brnjice su priložnici manastira Sveti arhangeli”.

Milićević i meštani Brnjice očekuju da ih ubrzo poseti neko od stručnjaka iz oblasti istoriografije i arheologije da bi „rastumačili“ gravure na novootrkivenom krstu – nadgorbnom spomeniku.

Krst je pronađen na oko dvesta metara od crkve, na liniji koja prati zidine čiji se tragovi – kamen i cigla – nalaze dužinom od oko jednog kilometra. Sve to potvrđuje da je postojala uređena naseobina.

Milićević navodi da su kosovski arheolozi, uz pomoć ili u saradnji sa međunarodnim stručnjacima, pre nekoliko godina vršili iskopavanja severno do Brnjice i da su, bar prema dostupnim informacijama, pronašli veliki broj predmeta.

O sudbini tih arheoloških pronalazaka ništa ne zna. Pričalo se da je bivši civilni administrator Kosova Mihail Štajner postao vlasnik jednog od predmeta nađenih na lokalitetu koji odvaja sadašnju Gornju od Donje Brnjice.

Bivši direktor Srednje škole iz Obilića Dobrivoje Tanasković tvrdi da su arheolozi pronađeni nakit, ogrlice, minđuše, mačeve i brojne druge predmete i stvari odnosili, te da je malo toga sačuvano u muzejima.

„Svako ko se imalo bavi arheološkim istraživanjima zna da je lokalitet Brnjice i srpska naselja Devet Jugovića, Trudna i Lebane, uz Ajvaliju, nadomak Gračanice, najizazovniji lokalitet i da je potrebno preduzeti ozbiljan arheološki projekat kojim će da rukovode eksperti svetskog glasa“ – navodi Tanasković.