Anamneza montenegrinske pneumopatologije

Prvi simptomi jedne bolesti čiji bi prigodan naziv mogao biti „montenegrinska pneumopatologija“ – uz napomenu da je izraz „pneu­mo­pa­tologija“ skovao glasoviti njemački filosof Fridrih Vilhelm Jozef fon Šeling – počeli su da se pojavljuju u vrijeme razaranja Njegoševe crkve i groba na Lovćenu.

Nulti pacijent pošasti montenegrinske pneumopatologije mogao bi se smatrati nekadašnji crnogorski funkci­oner Blažo Jovanović, koji je u nastupu ideološkog bunila izjavio: „Dati pravo tumačenje Njegoša znači isto tako odlučno odstraniti sve one vještačke naslage mitske i nacionalno-romantičarske apoteoze“. Ova izjava koja je imala snagu direktive, ubrzo je postala u doslovnom smislu „viralna“, rečeno savremenim jezikom. Nakon nešto dužeg perioda inkubacije, po duh letalna infekcija montenegrinske pneumopatologije počela je da se širi u vidu „novih čitanja“ Njegoša.

Anamnezom istorije navedene bolesti utvrđeno je da su njenom širenju pogodovali socio-politički uslovi nastali sa početkom raspada soci­jalističke Jugoslavije. Prvo žarište pojavilo se početkom osamdesetih godina prošlog vijeka, tačnije orvelovske 1984. godine kada je sarajevska učiteljica Mubera Mujagić, na skupu u organizaciji pisaca Sarajeva na kom se raspravljalo o izmjenama školskog programa, iznijela predlog da se Njegošev Gorski vijenac i Mažuranićeva Smrt Smail-age Čengića odstrane iz nastavnog plana i programa. Prema njenoj arumentaciji, ta djela bi mogla „izazvati nacionalnu netrpeljivost“.

Nakon krvavog raspada Jugoslavije, kolonijalni namjesnik u Bosni i Hercegovini, Karlos Vestendorp, 1998. godine „prekraćuje“ raspravu o Njegoševoj podobnosti i donosi odluku o istrazi Njegoševih djela iz ško­ls­­­­kih udž­benika u novonastaloj koloniji. U sarajvskom (de)formativnom kontekstu je i ponikao potonji dobitnik Trina­es­to­julske nagrade za „književnost“ koji je u svom nastupu pneumopatologije – sa simptomatologijom rabies virusa koji izaziva bolest u narodu poznatu kao „bjesnilo“ – za najvećeg pjesnika srpskog jezika i najvećeg pjesnika srpstva (i još pride Iva Andrića), napisao sve one gadosti, nastojeći da razbije „monolit“ Njegoševe veličine kanonskog pjesnika i mislioca, na šta treba da budemo „tolerantni“ u ime „pluralizma“, kako ovih dana grozničavo apeluje Ministarka (hm, mini starlet) kulture i medija.

Uzgred, iako to nije uzgred, kada se neki ludak zaleti čekićem na Mikelanđelovu skulpturu i odlomi joj prst na nozi, ili kada se neki ludak s kantom farbe obruši na Leonardovu sliku, onda obično završi u zatvoru ili duševnoj bolnici. Kod nas „intelektualni onanisti“, kako ih naziva Andrej Končalovski, za nastupe iživljavanja putem verbalnog nasilja, šovinizma i blasfemije dobijaju državne nagrade.

U istom tom (de)formativnom kontekstu koji je pogodovao razvoju montenegrinske pneumopatologije, nastaje i odigrava se blasfemični pozorišni komad „Seks u Gorskom vijencu“, autora Mihaila Radojičića, zvanog Šok, na čije erotopatsko „novo čitanje“ Njegoša kao da se nadovezao pomenuti „trinaestojulac“, a prije njega i pojedini univerzitetski profesori iz Nikšića.

Nakon ove kratke anamneze i dijagnoze montenegrinske pneumopatologije, slijedi prognoza. Ali, prognoza je nezahvalna. Istini za volju, proces širenja ovog patološkog stanja je zaustavljen i izolovan na sporadične pojedinačne slučajeve, dobrim dijelom i proglašenjem 13. novembra, Njegoševog rođendana, državnim praznikom kulture, „Njegoševim danom“.

No, Crnoj Gori neće sinuti Njegošev dan prije nego što na Lovćenu ponovo ne osvane Njegoševa zavjetna crkvica (bilo ispred ili iznad mauzoleja „maestra iz Hrvatske“ kao spomenik iz totalitarnog vremena), kada bismo o crnogorskom društvenom, političkom, medijskom i kulturnom prostoru mogli čuti i ono sine morbo.

Piše: dr Dušan Krcunović

Izvor: Žurnal.me