Stanislav Vinaver: Ljubav prema jeziku i duhu jedne epohe

Stanislav Vinaver, jedan od najznačajnijih srpskih pisaca, prevodilaca i novinara prve polovine dvadesetog vijeka, preminuo je prije sedamdeset godina, 1. avgusta 1955. godine. Mnogi ga smatraju jednim od najoriginalnijih i najinteligentnijih duhova svog doba. Njegova erudicija i znalački pristup jeziku bili su izuzetni, a duhovitost – raskošna i neobična. Ipak, javnost ga je često posmatrala kroz prizmu epikurejstva, videći ga kao razbarušenog hedonistu, što je nepravedna slika o njemu.

Njegovi prevodi ostaju neprevaziđeni, a posebno se ističe prevod „Gargantue i Pantagruela“ Fransoa Rablea, gdje je Vinaver dodao jedinstvenu dimenziju lakrdijaškom duhu originala. Slično je i sa njegovim prevodom „Dobrog vojnika Švejka“ Hašeka, kao i „Pantologijom novije srpske pelengirike“ iz 1920, koja je bila svojevrsna revija duhovitosti i vedrine. Ova knjiga mu je donekle napravila neprijatelje, ali to ga nije sprečilo da je i u narednim godinama dopunjuje i objavljuje.

Vinaver je takođe preveo „Doživljaje Toma Sojera“ Marka Tvena i „Alisu u zemlji čuda“ Luisa Karola, čime je pokazao širinu i dubinu svojih književnih sposobnosti.

Rođen je marta 1891. godine u Šapcu, u jevrejskoj porodici. Otac mu je bio doktor poljskog porijekla. Osnovnu školu pohađa u rodnom gradu, a gimnaziju završava u Beogradu nakon što je izbačen iz šabačke gimnazije. Studirao je matematiku i fiziku na Sorboni u Parizu, ali su ga ratovi koje je Srbija vodila tokom 1912-1918. godine prekinuli. Kao poručnik Đačkog bataljona, prešao je sa srpskom vojskom težak put od Kosova do Krfa, što je ostavilo dubok trag na njegovom životu i radu.

Na Krfu počinje da radi kao novinar i saradnik tadašnjeg Presbiroa. Već 1911. objavljuje prvu zbirku poezije „Mjeća“. Znanje stranih jezika i iskustvo u novinarstvu učinili su ga važnim članom srpske diplomatsko-pres službe. Tokom rata obavljao je misije u Francuskoj, Britaniji i Rusiji. U međuratnom periodu bio je dopisnik iz više evropskih zemalja i aktivan u Jugoslovenskom novinarskom udruženju. Radio je kao ataše za štampu u Bernu, Ženevi i Berlinu, štiteći interese zemlje u inostranstvu.

Vinaver je bio i izraziti avangardni pisac, a određivao se kao ekspresionista. Njegova odbojnost prema epskim književnim uzorima bila je smjela i duhovita kritika dominantnih književnih kanona. Njegova „Pantologija novije srpske pelengirike“ bila je svojevrstan paradoks i odgovor na antologiju Bogdana Popovića.

U Drugom svjetskom ratu zarobljen je i proveo je vrijeme kao ratni zarobljenik u logoru Osnabriku. Poslije rata nastavio je rad na prevođenju i novinarstvu, sarađujući sa Tanjugom i drugim medijima, uključujući i umereno opozicione. Umro je prvog avgusta 1955. godine u Niškoj Banji, ostavljajući za sobom značajnu prazninu u srpskoj književnosti.

Vinaver je u svom radu i životu neraskidivo bio povezan i sa mitropolitom Nikolajem Velimirovićem, čiji je duhovni i intelektualni uticaj osjećao kao značajan oslonac. Velimirović, kao jedan od najistaknutijih srpskih teologa i duhovnika, imao je snažan uticaj na Vinaverovu filozofiju i shvatanje duhovnosti, ali i na njegovu želju za dubljom smislenošću u književnosti i životu.