Oduzimanje i oporezivanje nezakonito stečene imovine

Piše: Milan Gajović

Nema i ne može biti pravednog bogatstva. (Anton Pavlovič Čehov, ruski pisac)

Postoji  mnogo načina da se čovjek obogati, ali su većinom nečasni. (Frensis Bejkon, engleski filozof i državnik)

Adam Smit, škotski ekonomista i rodonačelnik liberalne političke ekonomije, u svom djelu „Bogatstvo naroda“, napisao je da je interes vlasnika (čak i zakonito stečenog – pojašnjenje M.G.) kapitala suprotan interesima društva.

„Zahvaljujući“ Milu Đukanoviću, „prvoj familiji“ i sa njima povezanim osobama, Crna Gora je poslednjih tridesetak godina zarobljena država i velika praonica: mozgova, prošlosti i novca.

Rezolucijom Savjeta bezbjednosti UN 757, od 30.maja 1992.godine, uvedene su drakonske nepravedne sankcije Saveznoj Republici Jugoslaviji, a time i Crnoj Gori. Kako je država morala da funkcioniše, a građani da preživljavaju, to  su se veliki iznosi gotovinskog državnog novca našli u rukama osoba bliskih Đukanovićevoj vlasti, koji su znatan dio tog novca zadržali i deponovali na svoje privatne bankarske račune u inostranstvu. Dijelom tog novca kupovani su birači, privredni subjekti, zemljište i stanovi, prije svega, u Crnoj Gori i Srbiji. Crnom Gorom i regionom počeo je  da cirkuliše i  ogroman „prljavi“  gotovinski  novac, najprije od šverca nafte i naftinih derivata,a zatim od šverca duvana preko Jadranskog mora i šverca narkotika.

Taj novac je, tehnikama pranja,  nesmetano plasiran, prikrivan i integrisan u crnogorski bankarski sistem, te prenošen na bankarske račune u „poreske rajeve“ širom planete. Kako su javljali mediji i upućeni stručnjaci,  kriminalno stečena  neoprana  gotovina , preko   paravan firmi , mogla se   deponovati  u banku, i uz tzv. virtuelni keš kolateral,  te mogao dobiti gotovinski kredit bez obaveze njegovog vraćanja! Time je novac bio opran i njim (virtuelnim kreditom)  su se  kupovali privredni subjekti, nekretnine, luksuzni automobili,  gradili  stambeni kompleksi…Biće neophodno i veoma interesantno ispitati  višegodišnje poslovanje „Prve banke“ , bivše „Hipo Alpe Adria banke“ i drugih crnogorskih banaka  i njihove skokove likvidnosti izazvane naglim i, u kratkom roku, velikim  prilivima gotovinskog novca.

Nevedeno objašnjava i zašto se  Milo Đukanović ostrašćeno zalagao za proglašenje nezavisnosti Crne Gore. Jednostavno, da bi se pranje kriminalno stečenog novca u Crnoj Gori moglo odvijati neometano, bez kontrole saveznih javnofinansijskih i  monetarnih vlasti. Jer, onaj moćnik koji  ima  privatne  poslovne i investicione banke, te privatizovane: javne razvojne fondove,  centralnu banku (čija je funkcija i kontrola finansijskog odnosno bankarskog sistema), pravosuđe i policiju,  može  nesmetano ilegalne tokove novca pretvarati u legalne.

Rodonačelnik porodice Rotšild, Majer Amšel Rotšild je govorio: „Dozvolite mi da kontrolišem tokove novca u jednoj državi i neće me biti briga ko je na vlasti“. A Milton Fridman, američki ekonomista i nobelovac, smatrao je, da je novac suviše ozbiljna stvar da bi se prepustio funkcionerima centralne banke (a  pogotovu ako su oni u službi privatizovane vlasti – pojašnjenje  M.G.).

Osobe bliske Đukanovićevom režimu imale su privilegovan  položaj i u procesu vaučerske pljačkaške privatizacije. Vaučere su mogli, na osnovu nezakonito pribavljenih insajderskih informacija i povezanih lica, zamjenjivati za akcije privrednih subjekata sa najvećim bonitetom i tako, gotovo besplatno,  nezakonito steći značajan dio društvenog bogatstva.

Kako se, prethodno objašnjenim metodama,  ogromna imovinska korist, u najvećem broju slučajeva, sticala vršenjem krivičnih djela, Specijalno državno tužilaštvo je i bilo je dužno da pokreće i do presuđenja procesuira  brojne  postupke oduzimanja imovinske koristi, u skladu sa članom 113 (Uslovi i način oduzimanja imovinske koristi) i članom 268 Krivičnog zakonika (KZ) (Pranje novca). U članu 113 KZ-a, propisano je, ne samo oduzimanje imovinske koristi stečene krivičnim djelom, nego (stavom 2) i  „one imovinske koristi za koju  postoji osnovana sumnja da je stečena kriminalnom djelatnošću…“ (prošireno oduzimanje).

Za nezakonito stečenu imovinu,za koju nema dokaza da je pribavljena krivičnim djelom, neophodno je specijalnim  zakonom  (u skladu sa članom 142  stav 3 Ustava – Poreska obaveza: „Porezi i druge dažbine mogu se propisati samo zakonom“) normirati posebno oporezivanje po uvećanoj stopi. U Srbiji je ta stopa 75 odsto poreske osnovice, kao razlike između stečene imovine i prijavljenih poreskih prihoda u trogodišnjem periodu.

Tim zakonom neophodno je predvidjeti i retroaktivno važenje norme o početku njegove  primjene, u skladu sa članom 147 stav 2 Ustava Crne Gore („Zabrana povratnog dejstva“ – „Izuzetno, pojedine odredbe zakona, ako to zahtijeva javni interes (koji je ovdje kristalno jasan – M.G.) utvrđen u postupku donošenja zakona, mogu imati povratno djestvo“).  Smatram da bi početak primjene ovog lex specialis-a, trebalo da bude 30.maj 1992.godine, odnosno datum kada su uvedene sankcije SRJ.

Teret dokazivanja da je imovina stečena zakonito mora da bude na poreskom obvezniku. Takođe, zakonom je neophodno utvrditi i minimalnu vrijednost imovine koja se posebno oporezuje, uzimajući u obzir prije svega prosječan životni standard (BDP po glavi stanovnika, prosječnu i najveću  platu, prosječnu i najveću  penziju i druge, pretežno  socijalne pokazatelje).

Nije dovoljno samo  donijeti Zakon. Treba obezbijediti i njegovu efikasnu primjenu, preko posebne organizacione jedinice Poreske uprave, sa visoko stručnim i materijalno obezbijeđenim  ljudima, kako bi bili nepotkupljivi.

(Auto je diplomirani pravnik sa advokatskim ispitom i diplomirani ekonomista, iz Podgorice)