Objavljeno fototipsko izdanje „Goričkog zbornika“

Na inicijativu prof. dr Jelice Stojanović, a zahvaljujući višegodišnjem uredničkom i priređivačkom radu stručnog tima Matice srpske – Društva članova u Crnoj Gori, uz podršku beogradskog Službenog glasnika, objavljeno je fototpisko izdanje „Goričkog zbornikaˮ.

Publikovanje ovog spomenika, nesumnjivo, ide u red kulturno-istorijskih događaja od prvorazrednog nacionalnog značaja, pri čemu posebno vrijedi istaći zasluge prof. dr Đorđa Trifunovića, koji se prihvatio priređivanja i rukovođenja čitavim radom od pripremanja do štampanja „Goričkog zbornikaˮ. Trifunović, slavni naučnik u oblasti istorije stare srpske književnosti i staroslovenistike uopšte, jeste i veoma cijenjen u oblasti izdavanja fototipskih izdanja srpskih srednjovjekovnih književnih i jezičkih spomenika. Kao stručnjaci u oblasti srpske filologije, izuzetan doprinos su pružili prof. dr J. Stojanović i dr Viktor Savić, urednici publikacije.

Bez podrške dr Jelene Trivan, direktora JP Službeni glasnik i Petra Arbutine, Glasnikovog izvršnog direktora za izdavaštvo, posao štampanja ne bi mogao biti izvršen kvalitetno kako to zaslužuje „Gorički zbornikˮ.
Izrada fototipije započinje prije desetak godina uz blagoslove Njegovog visokopreosveštenstva mitropolita Amfilohija i vladike Jovana Ćulibrka, te uz velikodušno odobrenje Arhiva SANU, upravnika Vasilija Krestića, da se izvrši posao snimanja zbornika, što je izvršio eminentni fotograf Vladimir Popović. Uz posebnu dozvolu, snimanje zbornika obavljeno je u Institutu za srpski jezik SANU 2012. godine, a uz nadzor i pomoć Mila Stanića, šefa Arhiva. Izradu i štampu zbornika podržalo je i Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije.

Fototipija jeste najbolji način da se sačuva sadašnji izgled spomenika i smanji njegova neposredna upotreba, a njegov značaj učini dostupnim za širu, stručnu i zainteresovanu, javnost, iako je, možda, neobično što se fototipija ovako značajnog spomenika pojavljuje 118 godina nakon što ga je Svetozar Tomić pronašao i otkupio u Skoplju.

„Gorički zbornikˮ kolekcija je srednjovjekovnih srpskih sastava Jelene Balšić, kćerke kneza Lazara i kneginje Milice i žena zetskog gospodara Đurđa II Stratimirovića Balšića, i njenog duhovnika monaha Nikona Jerusalimca napisana u periodu između 1441. i 1442. godine na ostrvu Gorica u Skadarskom jezeru.

„Sastavljajući Zbornik prema širokom rasponu interesovanja blagorazumne Jelene monah Nikon se posvedočio kao svestrani poznavalac pisanih izvora duhovne, ali i svetovne sadržine. Uporedo sa radom na rukopisnoj knjizi, Šestodnev (1439‒1440) i Gorički zbornik (1441‒1442) on je očito pisao i isprave svjetovnog sadržaja ‒ navodi priređivač knjige prof. dr Đorđe Trifunović.

Uz fototipsko izdanje „Goričkog zbornikaˮ štampa se i obiman zbornik radova koji stručnom i savremenom čitaocu teži da dodatno pojasni u čemu se sadrži jedinstveni značaj ovog spomenika. „Radovi sabrani u ovom zbornikuˮ, kako u predgovoru pišu njegovi priređivači (J. Stojanović i Vladimir Balj), „svjedoče o kontinuitetu interesovanja za ovu vrijednu srednjovjekovnu knjigu i za Nikona Jerusalimca, kao značajnog bogoslova i književnika XV vijeka. Naša namjera bila je da se u jednoj knjizi, štampanoj kao prilog uz fototipsko izdanje Goričkog zbornika, okupe svi relevantni radovi koji bi iz različitih aspekata (istorijskog, književnog, lingvističkog, teološkog) osvijetlili ne samo ličnost Nikona Jerusalimca i njegovo djelo nego i epohu u kojoj je stvaraoˮ.

Pored neprocjenjivog nacionalnog značaja, štampanje oba zbornika može se razumjeti i kao izraz poštovanja prema Svetozaru Tomiću koji je pronašao i otkupio ovaj spomenik, pa i sam pisao o njemu. „Zbornik nije neki obični verski spisˮ, veli Tomić, „niti on sadrži isključivo žitija bilo naših bilo stranih svetaca, vladalaca i drugih velikih ljudi – no to je zbir svega znanja jednoga našega učenoga kaluđera iz XV veka, jednoga našega dobroga učitelja i pedagoga iz toga vremenaˮ.