Nepokorivi simbol vjere primoraca: Manastir Podmaine

Na blagom uzvišenju iznad budvanskog polja, oko dva kilometra od Starog grada, nalazi se manastir Podostrog, sa dva hrama, od kojih je jedan posvećen Uspenju, a drugi Vavedenju Presvete Bogorodice. Ime je dobio po brdu Ostrog ispod kojeg se sagrađen, mada se u literaturi često pominje i pod imenom Podmaine, što je bio naziv manastira lociranog nešto malo niže, sa crkvom Svete Petke.

Tokom 18. i 19. vijeka ovaj manastir uzrasta u jedno od najznačajnijih središta bokeške istorije. Pouzdano se ne zna iz kog vremena datiraju njegovi prvi zidovi, mada se čini opravdanom pretpostavka da oni kao većina obližnjih manastirskih hramova potiču, iz doba dinastije Nemanjića.

Za manastir posvećen Uspenju Presvete Bogorodice odomaćeno je više naziva. Neko ga naziva Podmaine, neko Podostrog, a najčešće manastir Maine.

Podostrog ga nazivaju po obližnjem brdu Ostrogu u Mainama. Manastir se često naziva i Podmaine, čak se u starijoj literaturi pominje pod tim imenom. Do ovog dvojnog toponima dolazi zbog blizine nekadašnjeg manastira Podmaine sa hramom Svete Petke koji se nalazio u Mainskom polju.

Prema narodnom predanju manastir potiče iz vremena vladavine Crnojevića. Prvi podatak o Podostrogu nalazimo 1630. godine kada je obnovljen živopis malog hrama Uspenja Presvete Bogorodice. Po arhitektonskim elementima ovog hrama, njegovo osnivanje može se pomeriti u 15. vijek, u vreme Crnojevića.

Podatak da je freske malog hrama ovnovio jeromonah Visarion iz Cetinjskog manastira Crnojevića, upućuje na to da su se mitropoliti brinuli o manastiru, sledeći tradiciju njenih osnivača. To se nastavlja i uspostavljanjem dinastije Petrovića Njegoša. Jedno vrijeme bio je rezidencija cetinjskog mitropolita.

Mitropolit Danilo Prvi upokojio se u ovom manastiru 1735. i bio sahranjen u njemu i tu je počivao do 1856. godine kada je trudom knjaza Danila prenesen na Cetinje. Vladika Sava 1747. godine podiže drugu, veliku crkvu u krugu manastira, posvećenu takođe, Uspenju Presvete Bogorodice, tj. Velikoj Gospođi kako je odomaćeni naziv u narodu.

U drugoj polovini 18. vijeka, Mlečići su u dva navrata pokušavali da osvoje manastir. U njemu su glavari ovližnjih plemena Maine, Brajića i Pobora održavali narodne zborove, gde su se dogovarali o borbi protiv Venecije.

Padom Mletačke republike manastir ostaje i dalje pod jurisdikcijom našij mitropolita. Poznato je da je francuski general Marmon tražio od Petra Prvog da mu dozvoli da u manastir smejsti garnizon, na šta vladika nije pristao.

Petar Drugi Petrović Njegoš je rado ovdje boravio zimi, tu je napisao ¨Svobodijadu¨ i dio ‘Gorskog vijenca“. Manastir je zapušten od 1837. g. Prvo su ga Austrijanci držali kao vojno utvrđenje, a onda ga je otkupio pop Filip Tanović.

U Bokeljskom ustanku 1869. godine, manastir je teško stradao. Tada su zapaljene obije crkve. U Prvom svjetskom ratu u manastiru je bio stacioniran austrijski vojni garnizon i zatvor.

Manastirski konak je dugo vremena (do 1953. g.) bio privatna svojina porodice Tanović. Godine 1953. nacionalizovan je. Od vremena Bokeljskog ustanka, kada je zapaljen i opustošen, praktično nikada više nije kompletno zaživio sve do prije nekoliko godina, kada je potpuno obnovljen njegov život.

Manastirski kompleks ima više objekata, različite namjene. Izgled manastira sačuvan je na akvarelu Teodora Karačija iz 1848. godine, na kojem dominira manastirska kula i vidi se danas porušeni objekat na istoku, kroz koji se ulazilo u kompleks.

Središte manastira predstavlja najstariji manji hram negdje posvećen Uspenju Presvete Bogorodice a sada Vavedenju Presvete Bogorodice, na koju se nadovezuju staro i mlađe krilo konaka.

Ispred njih je velika kamena terasa sa bistijernom, čije se podizanje pripisuje Njegošu. Ovaj manji hram Vavedenja Presvete Bogorodice, svojim neobičnim položajem, sa ukopanim sjevernim zidom i objektom konaka iznad nje, podsjeća na neku vrstu podzemne kapele.

Hram ima pravougaonu osnovu i odvojenu malu pripratu. Karakteristično je da nema apside, već se, sa istoka, završava ravnim zidom. Vidljiv je njen južni i zapadni zid, dok je ostali dio srastao u tkivo starijeg konaka.

Časna trpeza je naslonjena na istočni zid, a pored nje je ozidano sjedište za episkopa. Crkva je dugačka 4,5 metara a široka 3 metra.

Hram je obnovnjen i živopisan zaslugom jeromonaha Visariona iz Cetinjskog manastira, za vreme mitripolita kir Ruvima 1630. godine. Postoje indicije da se ispod fresaka nalaze fragmenti starijeg živopisa, što ide u prilog narodnom predanju o vremenu nastanka manastira.

Živopis malog hrama je osoben, kako ikonografski tako i stilski. To potvrđuje rijetka tema Akatista, čiji je naručilac jeromonah Visarion, koji je posjedovao veliko teološko obrazovanje. Iako su freske oštećene, ipak se može zaključiti da su njihovi tvorci bili dobri majstori, koji su vladali slikarskim zanatom.

Veći manastirski hram Uspenja Presvete Bogorodice iz doba vladike Save Petrovića Njegoša je monumentalno zdanje, locirano na zaravni sa istočne strane manastira, Ima jednobrodnu osnovu sa prostranom apsidom i osmostranom kupolom, koja direktno izlazi iz krovne mase, bez postolja.

Gradivo je dvobojni tesani kamen, sivi i ružičasti, složen u naizmjenične horizontalne redove. Crkva ima bogat plastični ukras na zapadnoj fasadi. Okvir vrata je dekorisan plitkim reljefom sa motivom biljne vreže. Na sredini nadvratniika je grb sa dvoglavim orlom koji u kandžama drži zmiju. U uglovima su isklesani simboli jevanđelista.

Do zemljotresa 1979. godine u manastiru je jedno vrijeme boravio jeromonah Goražd Dekleva iz Slovenije. Manastir je veoma stradao u razornom zemljotresu 15. aprila 1979. godine.

Hram i konak (koji je država vratila Crkvi pre svega zahvaljujući trudu Opštine budvanske) u obnovi su od 1995. godine. Obnovitelj i novi ktitor manastira je bio blaženopočivši shimonah Sava Komatović, koji se upokojio 1998 godine.

Obnova manastira počela je u martu 1995. godine. Već u aprilu se u maloj kamp prikolici naselilo bratstvo manastira. Tokom ljeta je počela sanacija hrama Presvete Bogorodice, a 1996. godine i dela manastirskih konaka.

Zavod za zaštitu spomenka je izvršio konzervaciju živopisa u kapeli Vavedenja Presvete Bogorodice aprila 1997. i tada je počela veća obnova konaka.

U toku ovnove manastirskog konaka, urađena je obnova terase i zvonika. Izgradnja novog konaka na starim temeljima počela je 2001. kada je urađeno i uređenje porte. Osvećenje manastira (obnovljenog hrama i konaka) obavljeno je 2000. godine a 2002. osvećen je novi živopis.

Priznanje za ogroman trud koji je uložen na obnovi cijelog kompleksa, pored simonaha Save Komatovića, pripada bratstvu manastira sa neumornim doskorašnjim igumanom Benediktom Jovanovićem, opštini Budva i drugim dobročiniteljima koji su na razne načine doprinijeli da se prvi put od Bokeljškog ustanka, potpuno obnovi život manastira.

Danas je nastojitelj manastira jeromonah Rafailo Boljević, najbliži saradnik doskorašnjeg igumana Benedikta koji je dobio poslušanje da radi na obnovi manastira Svetog arhangela Mihaila na Miholjskoj Prevlaci.

Svake nedjelje od 19 č. u manastiru Podmaine možete prisustvovati predavanjima igumana manastira, oca Rafaila, koja su kako posjetioci kažu lijek za srce i dušu i velika pitanja za  čovječanstvo.

Izvor: rtvbudva

Pročitajte još:

Manastir Miholjska prevlaka domaćin duhovne akademije „Sveti Evstatije Prevlački“