Na današnji dan 1889 – ruski car Aleksandar III: Pijem u zdravlje knjaza crnogorskog, jedinog iskrenog i vjernog prijatelja Rusije

Piše: Miomir Đurišić

Na današnji dan, 30. maja 1889. godine na svečanom ručku povodom vjeridbe crnogorske princeze Milice Petrović i velikog knjaza Petra Nikolajeviča Romanova, ruski car Aleksandar III podigao je čuvenu zdravicu: „Pijem u zdravlje knjaza crnogorskog, jedinog iskrenog i vjernog prijatelja Rusije“.

Bogata istorija Crne Gore i Rusije datira od XVIII vijeka. Ruske diplomate su 1711. godine posjetile crnogorskog vladiku Danila i predali mu poslanicu ruskog cara Petra I sa predlogom da zajedno ratuju protiv Turske, što je Crna Gora prihvatila. U istoriji dvije zemlje 1711. godina se obilježava kao godina zvaničnog uspostavljanja političkih odnosa. Vladika Danilo je boravio u Rusiji gdje ga je primio i car Petar Veliki.

Mitropolit je zatražio da car uzme u zaštitu Crnu Goru i da je politički i materijalno pomogne. Car je odredio da se Crnoj Gori pokloni 10000 rubalja, kao i da se Cetinjskom manastiru svake druge godine isplaćuje 500 rubalja.

Crnogorsko-ruski odnosi postali su intezivniji za vrijeme političkog djelovanja vladike Vasilija Petrovića koji je tri puta odlazio u Rusiju. U svim ovim kontaktima mitropolit je tražio da Rusija uzme Crnu Goru pod svoju zaštitu, kao i da pomogne da se izgrade institucije državne vlasti. Ruska vlada je tada uzela u zaštitu Crnu Goru.

Po nalogu ruske carice, mitropolit Vasilije je dobio pomoć od 15000 rubalja za uspostavljanje vlasti u zemlji i 1000 zlatnih cekina kao pomoć crnogorskom narodu.

Šćepan Mali, vladao je Crnom Gorom od 1767. do 1773. godine predstavljajući se kao ruski car Petar III Romanov. Za vrijeme vladavine Svetog Petra Cetinjskog, na Cetinje je 1805. godine došao ruski izaslanik Stefan Sankovski, koji je donio Crnogorcima gramatu kojom car potvrđuje svoju blagonaklonost prema Crnoj Gori. Pored gramate, Sankovski je donio i novčanu pomoć od 3000 dukata.

Potpunu odanost Rusiji pokazivao je i Petar II. U decembru 1830. godine ruska vlada je odlučila da pomogne izgradnju organa državne vlasti u Crnoj Gori. Njegoš je boravio u Rusiji gdje je pored ostalog, bio pozvan u audijenciju kod cara, koji je odlučio da se godišnja pomoć Crnoj Gori uveća sa 1000 na 9000 dukata. To je bila značajna svota, sasvim dovoljna za izdržavanje organa državne vlasti u Crnoj Gori.

Kada je došlo do promjene na crnogorskom prijestolu, ruski car Nikolaj je primio knjaza Danila u zvaničnu audijenciju i tom prilikom mu lično saopštio podršku proglašenju Crne Gore za knjaževinu, a Danila za knjaza.

Svoj zaštitnički stav prema Crnoj Gori ruska vlada je pokazala i u vrijeme zaoštravanja crnogorsko-turskih odnosa i rata 1852/53 godine. Spremnost da pomogne Crnu Goru i njenu političku borbu, Rusija je iskazivala i za vrijeme vladavine knjaza Nikole.

Prilikom izbijanja crnogorsko-turskog rata 1862. godine Rusija je svim silama radila da obustavi turski pohod. Ruska vlada zahtijevala je potpunu obustavu vojnih dejstava protiv Crne Gore. Kada su ruski zahtjev podržale i ostale velike sile, Omer-pašin pohod prema Cetinju je zaustavljen.

Knjaz Nikola je početkom 1869. godine boravio u Petrogradu što je uticalo na povećanje ruske materijalne pomoći. Zahvaljujući novčanoj pomoći ruske vlade i ruskog Svetog Sinoda, u Crnoj Gori je ustanovljena srednja škola – Cetinjska bogoslovija i Djevojački institut. Ruska podrška bila je od velike važnosti u vrijeme Velike istočne krize kao i crnogorsko-turskog rata 1876-1878. godine kada se Rusija zalagala da Crna Gora dobije znatno teritorijalno proširenje. Rusku subvenciju dobijao je Dvor, Bogoslovija, Djevojački institut, Bolnica Danilo I , crnogorska vojska, ministarstvo finansija.

Rusija je 1879. godine dala Crnoj Gori pomoć od milion kruna za kupovinu žita, nešto više od milion kruna za izmirivanje dugova austrijskim bankama, a 1882. godine dva miliona kruna za kupovinu topova a otpisani su i crnogorski dugovi petrogradskim bankama. Rusija je davala novac za izdržavanje crnogorske vojske.

Od 1895. do 1905. godine Rusija je poklonila Crnoj Gori 60000 pušaka, 25000 revolvera i 26 miliona metaka. Rusija i Crna Gora sklopile su tajni sporazum novembra 1910. godine. Ovaj ugovor je bio naročito značajan za predstojeće naoružanje crnogorske vojske. Poslije stvaranja jugoslovenske države veze između Crne Gore i Rusije razvijale su se u okviru odnosa Jugoslavije i Rusije odnosno Sovjetskog Saveza.

Izvor: Mitropolija