Komar: Teško je gledati članke crnogorskih istoričara

Zaista je teško gledati članke crnogorskih istoričara koji dotiču ličnosti nedokučivog Pozvanja.

Boka kotorska sastavila se prvi put u istoriji, sopstvenim izborom, sa Crnom Gorom ogrnuta svetiteljskim plaštom Svetog Petra Cetinjskog i poduprta njegovom svetom desnicom.

Podsjetiću načas da je ranije ustupanje jurizdikciji cetinjskog mitropolita Danila prostora Boke rezultat odluke mletačkog Senata i o tome dokumentu se može raspravljati. Ali, to prepuštanje nema nikakve veze sa odlukama stanovništva Boke i bokeških komunitadi. Između Boke i Crne Gore zaista postoje ogromne razlike.

Boka je, najprije, postigla da stvori djela koja predstavljaju izraz kolektivnog pregnuća. Kolektivnost je u dinarskom istorijskom okviru dokaz ocrkvenjene hrišćanskosti domaćih zajednica. Ali, i pored toga, Topaljska komunitad ni u jednom času tokom svog postojanja nije prihvatila upravu crnogorskih mitropolita Save i Vasilija što ne znači da oni nisu pružali svoje arhijerejske usluge Bokeljima kao što su to činili i drugi srpski episkopi.

Tek sa pojavom velike ličnosti Crne Gore Petra I Petrovića, istina u razlomnom vremenu rušenja Mletačke republike koja je Boki, a posebno Toploj, donijela veoma značajan privredni i kulturni rast, Boka će, razdjeljena na tri političke struje, odlivati dio svoga jedinstvenog slavenoserbskog tijela i političkom uznošenju ka istovjernoj i istorodnoj Crnoj Gori.

Sveti mitropolit predstavlja jedinu djelatnu kopču između dvije regije u njihovoj ukupnoj istoriji. Ali mitropolit Petar predstavlja svijetlo na nepreglednom polju međusobnih sukobljavanja i potiranja i mitropolit istovremeno predstavlja politički instrument svome narodu daleko van granica eparhije. Valjalo bi, zapravo, detaljno ispitati za čim se to u periodu zaposjedanja središnjih srpskih zemalja austrougarskom silom uznose tamošnji Srbi? Sveti mitropolit je nosio lik Pravoslavlja koji nije samo bogoslovski izobražen i utemeljen već je u vizuri najdubljih dinarskih izolata na obzoru moderne političke istorije srpskog naroda svojim životom sastavljao Novu Vijest i njezine starozavjetne nedoglede. Sveti mitropolit je Boki donio žižak vjere i razgorio duše za oprost. I nikada odavde nećemo izgovoriti ni jednu riječ o episkopima Cetinja i mitropolitima Crne Gore i kada bi nalazili istorijske podsticaje i opravdanja, jer Boka se, ponavljam još jednom, sa svojim crnogorskim prostorom sastavila i sjedinila neraskidivo, u svetosti. Ako ćemo pogledati faktografski, ovaj kraj je mitropolita kao svoga prigrlio još i prije sloma Mletačke republike, a ne nikako kao vojskovođu iz „francuskog“ rata čije čete pale i straše.

Nadam se da je crnogorski istoričar koji je pominjao ostroškog svetitelja mlad, jer ne bi bilo dobro, a i u tom slučaju je rješivo, da je odmaklijih godina. Mladost se kreće i djeluje podsticajima tijela i obično iskazuje revolucionarno i ona je i tada nevina. Nevin, međutim, nije, ko je upotrebljava. Ko zna da ne postoji instrument kojim se može razdvojiti slavenoserbsko od vlaškog, Srbi od Arbanasa i romanofonih Vlaha i da su turski poreski popisi 15. vijeka najraniji postojeći popisi Crne Gore. Ko zna da je čitavo to balkansko klupko sastavljeno u drevnoj konstantinopoljskoj vjeri i da je to i samo to njegov zajednički imenitelj. Ti popisi koje je donosio izuzetni naučnik Nevesinjac Ahmet Aličić iz Orjentalnog instituta ne ostavljaju ni malo mogućnost za etničke diferencijacije i nijansiranja i oni se ne mogu titrirati do spiranja slovenskih natruna u projektovanoj čistoti rase. To klupko se odmotavalo i razmotavalo samo kako bi izrazilo snagu temeljnog poticaja za gradnju Crkve. U prevelikoj mjeri naša je narodna istorija istorija roda iskazivana kao rodovski imenoslov i kada bi pogledali u dubinu prošlosti naših brojnih dinarskih zajednica vidjeli bi jasna zrna rodovskih nadmetanja i razdora.

I srpske i nesrpske zajednice na Balkanu, ako se tako nešto uopšte može projektovati, unutar svojih komuna pokazale su, ama baš svaka, jasnu liniju razdora, kao što je, uostalom, i sam slovenski Dubrovnik ukoliko ga posmatramo po tragu rezultata bogatih arhivističkih uvida N. Vekarića.

Vjerujem da za ovaj narod i zemlju nije dobro da nastoji na potiranju regionalnih istorijskih zajednica osnovanih na vječitim vrijednostima. Takav postupak je ključ u rukama dinarske revolucije koja je rastavljala sve što je ovaj narod u Hristu sakupljao da nađe mjesto među narodima.

Istina je jedno. Nepregledno je kolo srbijanskih istoričara koji su iskrivaljavali osnovne istine o temeljnom balkanskom narodu poznate svakom časnom žitelju naših hercegovačkih i dalmatinskih i crnogorskih pustara. Možda bi i autoru i drugima u Crnoj Gori bilo zanimljivo da vidi moju svesku naslovljenu „Falsifikati u istoriografiji o Novom u Morejskom ratu“ objavljenu prije više od deset godina pa da vidi u kolikoj su se mjeri, dakako sa različitim namjerama, naši putevi ukrštali.
Svako vam dobro od Gospoda!

Topla, na Veliki Petak, 2015. godine
Goran Komar