Katolička crkva o Crnogorcima: Ne priznaju papu, odani srpstvu

Marko Jacov je u knjizi “Spisi tajnog vatikanskog arhiva XVI-XVII vijeka”, Beograd, 1983, objavio izveštaje kotorskih i barskih biskupa, kao i nekolicine katoličkih misionara, adresovanih na rimskog papu, u kojima su autentična svjedočenja o srpskoj Crnoj Gori.

Tako kotorski biskup Hijeronimus Ruska 5. oktobra 1592. godine izvještava Vatikan: „U cijeloj biskupiji ima šest paroha, od kojih trojica vrše pravoslavne obrede, ne priznaju prvjenstvo toj Svetoj stolici niti rimskom Papi, već kupuju crkvene činove od Rašanskog episkopa na Cetinju (odnosi se na cetinjskog mitropolita), pogrešan stav imaju u pogledu ishodišta Duha Svetoga, poriču postojanje čistilišta, a taj narod prihvaća iste one vjerske zablude na koje sam ja veoma često u svojim besjedama i opomenama upozoravao da napuste zablude, da priznaju istinu, i da poštuju neprikosnovenu Rimsku crkvu, kao majku i učiteljicu svih crkava…“.

Kotorski biskup obaveštava rimsku kuriju 1608. godine: „Kotorski grad, nekad nazvan Askrivium… pod vlašću Venecijanaca… opkoljen sa svih strana Turcima i Rašanima, pravoslavnim šizmaticima, i ovde-onde zaštićeni planinama; ugledan nekada i drevan, no sada krajnje siromašan (jer su užasni Turci tiranski uzurpirali veći dio njegove teritorije)…”.

On, takođe, piše Vatikanu, 5. septembra 1614: „Broj onih koji primaju Sveto pričešće u gradu je oko 1600. U utvrđenju u Perastu oko 1200. U okolnim selima živi oko 500 Rašana tj. Srba, a onih koji žive na teritoriji biskupije ima vise od 6000“.

Katolički misionar Domeniko Bubić, izvještava Svetu kongregaciju za propagandu vjere u Rimu, 1628. godine: „Crna Gora je dio kraljevine Srbije. Ima 50000 stanovnika. Najveći dio je srpskog obreda pod nadležnošću pećkog patrijarha i mitropolita cetinjskog…“. (Arhiv Svete kongregacije za propagandu vere, Rim, v. 261, f. 358, 363 r.).

Katolički misionar Leonardis izvještava, 1638. godine Svetu kongregaciju: „U Crnoj Gori postoje 72 kneževine, koje su “sve staroslovenskog srpskog obreda“. (Arhiv Svete kongregacije za propagandu vere, Rim, v.157, f. VI r., XI r.).

Isti misionar javlja 1642. godine da je bio na Cetinju i kaže: „Tamošnji narod i crkva slave svetog Uroša, kralja srpskoga“. (Arhiv Svete kongregacije za propagandu vjere, Rim, v.60, f.502 r., 460 r.).

Katolički misionar Đovani Paskvali, izvještava Svetu kongregaciju za propagandu vere 1643. godine: „U Crnoj Gori žive Srbi šizmatici i jeretici. Ima ih oko 7000 duša“. (Arhiv Svete kongregacije za propagandu vere, Rim, v.261, f. 185 r.)

Kotorski biskup F. Krute, izvještava Rimsku kuriju, 1. marta 1692.: „A budući da se o praznicima većina… Srba, kako nazivaju otpadnike od katoličke unije, skupljaju u ovom gradu, opominjemo sveštenike da im predoče stanje vječne osude u koju dolaze kao članovi otpadničke crkve, ukoliko ne priznaju papu kao vrhovnog poglavara, i ukoliko ne ispovijedaju pravu rimokatoličku vjeru, i da ih pristojno i ljubazno, kako priliči, savjetuju da se u propovijedanju vjere drže propisa koje je za istočnjake izdao Ediktom presvijetli gospodar naš Urban VIII. Da se naročito prije svega pobrinu da se to sigurno sprovede kod srpskih sveštenika i kaluđera…“ (M. Jacov, navedeno delo).

Kotorski biskup izveštava Rimsku kuriju, 21. oktobra 1688: “Juče je došao k meni Visarion, biskup sa Cetinja, u Crnoj Gori, srpskog obreda, i donio mi zatvoreno pismo pećkog patrijarha, toplo se preporučujući da ga dostavim u Rim kako bi sigurno dospijelo u ruke Vaše Svjetlosti; kako mi je pomenuti biskup rekao, patrijarh želi da žive pobožno…“.

Barski nadbiskup izveštava Rimsku kuriju, 27. februara 1684. godine: „Među stanovnicima grada Bara, dobar dio su oni koji su nasilno poturčeni. U gradu i u selima pod svjetovnom vlašću ima oko 800 Turaka, 700 katolika, a ostali su Srbi pravoslavci. U Crnoj Gori, Kučima, Hotima, Kastriotima, Gornjoj i Donjoj Zeti, ima 10000 duša Srba pravoslavaca, među kojima nema ni jednog katolika, a ima oko 2000 Turaka i nasilno poturčenih, koji se spolja predstavljaju kao nevjernici, kao neki u Baru, a među sobom tvrde da su hrišćani.“ (M. Jacov, Spisi tajnog vatikanskog arhiva, str.4.).

Kotorski biskup izveštava rimsku kuriju, 1. marta 1692.: „Srpski, odnosno pravoslavni obred uočljiv je u ovim krajevima, pa čak i u gradu imaju crkvu Sv. Luke Jevanđeliste za lokalno stanovništvo; nečuveni skandali izbijaju zbog krajnje neprosviješćenosti sveštenstva koje vodi duše ovih ljudi – do te mjere, da se pored praznovjerica javlja i prodaja zvanja, tu prljavu trgovinu primjenjuje čak i za služenje liturgije za bolesne tj. još naplaćuju, tu su i pogrešna učenja, pa ih zbog svega toga, naročito zato što javno ispovijedaju neprijateljstvo prema katolicima, svi zovu šizmaticima…“. (M. Jacov, navedeno delo, str.156.)

Kotorski biskup izveštava Rimsku kuriju, 25. marta 1695. godine, o situaciji u njegovoj biskupiji: „Osim rečenih 14 sela ima još tri, naime, Luštica, Krtole i Lješevići, koji čine oko 1500 duša, od kojih su 1200 pravoslavni Rašani koji imaju parohe tu rođene, koji samo utoliko poznaju pravilnik što vrše obrede prema pravilima koje je izdao papa Kliment VIII; ostali pak su katolici…“. (M. Jacov, navedeno delo, str.10.)

Izvor: rasen.rs