Jermak, čovjek koji je osvojio Sibir

Čovek bez prošlosti

A kakav je bio Jermak, prvi osvajač Sibira? „Vrlo hrabar, čovječan, znamenit i pun hrabrosti, malo spljoštenog lica sa tamnom bradom, srednjeg rasta, snažno građen, širokih ramena“ – to je jedini sačuvani Jermakov opis koji je sastavio Semjon Remezov (1642-1721) iz Toboljska. Semjonov otac je poznavao Jermakove saborce koji su sa njim osvajali Sibir, i oni su tako opisali svoga čuvenog atamana. Ali to je otprilike sve što se zna o Jermaku. Čak se i njegovo pravo ime još uvijek dovodi u pitanje, a ne zna mu se tačno ni mesto ni godina rođenja. Opšte je mišljenje da se rodio negdje oko 1532. godine u Arhangelskoj oblasti.

LEGENDA:

Stara uralska legenda glasi da je Jermak bio čarobnjak koji je demone držao kao sluge: „Njih je koristio kada nije imao dovoljno ljudi“.

ISTINA:

Rusko predanje je Jermaku pripisalo natprirodne sposobnosti poštujući ga zbog njegovih vještina i njegovih saboraca, kao i zbog činjenice da je sa svega oko 500 ljudi pokorio Sibirski kanat.

Kad se kaže da je Jermak bio kozak, ne misli se na njegovu nacionalnost ili mjesto rođenja. Kozaci su u 17. vijeku bili ljudi koji su branili granice Rusije, a nisu bili plemići niti su služili u armiji.

Jermak je bio iskusni četovođa u Livonskom ratu, u kome je predvodio četu od stotinu kozaka. On je 1581-1582. branio Pskov i učestvovao u nekim drugim bitkama, da bi 1582. završio službu u vojsci Moskovskog cara i uputio se na istok prema Uralu. Zašto?

Preko Urala u Sibir

Kan Kučum je 1563. ubio sibirskog kana Jedigera i zauzeo njegovu zemlju. Sibirski Tatari su Kučuma tretirali kao stranog zavojevača. Kučumova vladavina je bila okrutna i despotska sa mnogo pogubljenja i teških poreza. Za razliku od Jedigera, Kučum je odbio da plaća danak Ivanu Groznom.

Kučumova vojska je često uznemiravala trgovce iz porodice Stroganov, koji su se obogatili na proizvodnji soli. Posjedovali su nekoliko majdana soli na Uralu. Kučumovi Tatari su napadali i pljačkali sela porodice Stroganov i odvodili Ruse u ropstvo. Tada su Stroganovi unajmili Jermaka i njegovu kozačku družinu da im brane teritoriju. Jermak je došao sa 540 kozaka i krajem 1582. krenuo u svoje putovanje iz grada Orela, koji je bio sjedište porodice Stroganov na Uralu.

Jermakovi odredi su plovili u borbenim čamcima punim municije i provijanta. Kroz šume su se probijali krčeći put sekirama i noseći čamce na ramenima. Riječnim putevima su brzo prešli Ural i ušli na teritoriju Sibirskog kanata.

Za sve to vrijeme su odbijali napade Kučumove vojske na čelu sa Mametkulom, Kučumovim sinovcem i glavnim vojskovođom. Jermakova družina je bila toliko jaka da je lako savladala loše naoružane i spore Tatare. U bici na Čuvaševom rtu Tatari su prvi put u životu videli vatreno oružje i brzo su se razbežali u velikom strahu. Mametkul je jedva umakao, a Kučum je morao da beži iz Kašlika, svoje prestonice.

Smrt pobednika

Često se ističe da je Ivan Grozni sam poslao Jermaka da osvoji Kanat. Međutim, kada je saznao da je Jermak sa svojim odredima stvarno zauzeo Sibirski kanat, Ivan Grozni se uspaničio. Livonski rat je još trajao i to ne baš najbolje po Moskvu, te bi eventualni rat protiv Kučuma, koji je mogao izbiti usled Jermakovih poteza, bio jedan od najgorih mogućih događaja u tom trenutku.

Car Ivan je napisao Stroganovu pismo sa zahtjevom da odmah pošalje Jermaka nazad, ali je tada Jermak već zauzeo Kašlik i poslao Ivanu Groznom svog druga, atamana Ivana Koljca, da ga obavijesti o tom podvigu. Saznavši da je Kašlik zauzet car se ipak obradovao Jermakovom uspjehu, poslao mu nagradu i naredbu da se bez odlaganja vrati kući!

LEGENDA:

Kada je saznao da je Jermak osvojio Sibir, Ivan Grozni se oraspoložio i poslao mu dva skupocjena pancirna oklopa.

ISTINA:

Car Ivan IV jeste nagradio Jermaka, ali mu je poslao novac i skupe „haljine“, a ne pancirni oklop.

Jermak se, međutim, nije vratio. Posle izvesnog vremena se smanjio broj ljudi u njegovoj družini. Njegovi drugovi atamani su pobijeni. Sa odredom od 50 vojnika Jermak je 6. avgusta 1585. godine krenuo u izviđanje. Tatari su ih napali na spavanju. U tom napadu je Jermak ubijen. Malobrojni preživeli kozaci su se vratili na rusku teritoriju.

LEGENDE O JERMAKOVOJ SMRTI:

1) Jermakovu smrt je izazvao pancirni oklop koji mu je poslao Ivan Grozni. U napadu Tatara Jermak je počeo da bježi i pokušao da dopliva do čamca svojih saboraca ali ga je težak pancir odvukao na dno.

2) Nekoliko dana kasnije je tatarski ribar pronašao Jermakovo tijelo u vodi. Sibirski Tatari su se okupili da vide tijelo okrutnog atamana. Izboli su ga kopljima, a iz njega je krv tekla kao da je živo. Posle toga Jermakovo tijelo nije istrulilo. Fascinirani Tatari su ukazali poštovanje Jermaku kao da je iz vladarskog roda i sahranili ga po svečanom obredu.

ISTINA:

Nisu poznate okolnosti Jermakove smrti. Ne zna se ni gdje mu je grob, ni da li je uopšte imao grob.

Vojsku kana Kučuma je 1598. konačno potukao ruski vojskovođa Andrej Vojejkov. Pobijeni su Kučumov brat, sinovi i unuci, a Kučum je uspio da pobjegne u stepu. Nije poznato vrijeme i mjesto njegove smrti.

Izvor: https://rs.rbth.com/istorija-rusije/87438-jermak-hrabri-osvajac-sibira