Izopštavanje Srba iz kulturnih djelatnosti se nastavlja: Borba za srpski jezik okosnica postđukanovićevske Crne Gore

Položaj srpskog jezika u Crnoj Gori ostaje jedna od najkontroverznijih i najvažnijih tema u kulturnoj i obrazovnoj politici zemlje. Iako je srpski jezik najzastupljeniji u svakodnevnoj komunikaciji, njegov status u institucijama, medijima i obrazovnom sistemu je osporavan.

Prema posljednjem popisu stanovništva, a većinski je bio i na pretposljednjem, više od 40% građana Crne Gore izjasnilo se da govori srpskim jezikom, što ga čini najraširenijim u zemlji. Uprkos tome, Ustav Crne Gore iz 2007. godine definiše crnogorski kao službeni jezik, dok je srpski sveden na manjinsku upotrebu. Ova odluka dovela je do oštrih podjela u društvu i političkih rasprava koje traju više od decenije.

U obrazovnom sistemu situacija je posebno osjetljiva. Iako učenici navodno imaju mogućnost da biraju srpski jezik u školama, udžbenici se izdaju na crnogorskom, a srpski je marginalizovan u nastavnom planu i programu. Profesori i lingvisti više puta su ukazivali na ovu neusklađenost, ali vlasti nisu preduzele značajne korake za rješavanje problema.

To je u nedavno nedavnom intervjuu za naš portal potvrdila Jelica Stojanović, univerzitetski profesor srpskog jezika i predsjednik Matice srpske – Društva članova u Crnoj Gori, istakla je da je situacija alarmantna.

“Učenici koji žele da uče na srpskom jeziku su često u nepovoljnijem položaju. Udžbenici na srpskom su oskudni, a često su izloženi diskriminaciji u obrazovnom sistemu. Ovo nije samo pitanje jezika, već i identiteta”, kazala je ona.

Problemi nisu samo institucionalni, već i svakodnevni. U administrativnim procedurama, građani koji koriste srpski jezik često su u situaciji da moraju da ga ‘prevode’ na crnogorski kako bi njihovi dokumenti bili priznati. Ovo stvara osjećaj pravne nesigurnosti i dovodi do nepotrebnih tenzija.

Slične probleme ističu i mediji koji emituju programe na srpskom. Iako postoji nekoliko televizijskih i radio-stanica koje koriste srpski, njihov uticaj je ograničen, a pritisci na uredništva sve češći.

Novi skandal: CANU izopštila Srbe iz sastava redakcije za “Enciklopediju Crne Gore”

Poslednja tema koja je izazvala reakcije u široj javnosti je i pitanje “crnogorske enciklopedije”.

Naime, Cr­no­gor­ska aka­de­mi­ja na­u­ka i umet­no­sti je do­nije­la od­lu­ku o ime­no­va­nju čla­no­va re­dak­ci­je za iz­ra­du „En­ci­klo­pe­di­je Cr­ne Go­re”. U jav­no­sti se po­di­gla pra­ši­na oko sa­sta­va re­dak­ci­je i či­nje­ni­ce da u njoj ne­ma na­uč­ni­ka i umjet­ni­ka ko­ji pri­pa­da­ju srp­skom na­ro­du i srp­skoj je­zič­koj za­jed­ni­ci, ina­če naj­broj­ni­joj u Cr­noj Go­ri.

„Oči­gled­no je da je sa­stav re­dak­ci­je ’En­ci­klo­pe­di­je Cr­ne Go­re’, ide­o­lo­ški, na­ci­o­nal­no i je­zič­ki jed­no­zna­čan, što ne do­pri­no­si dru­štve­nom di­ja­lo­gu, jed­na­ko­sti i po­mi­re­nju, i ne od­ra­ža­va re­al­nost Cr­ne Go­re. Kad ka­žem re­al­nost, imam u vi­du či­nje­ni­cu da je en­ci­klo­pe­di­ja dr­žav­ni pro­je­kat, a da je dr­ža­va vjer­ski, na­ci­o­nal­no i je­zič­ki he­te­ro­ge­na, što su po­ka­za­li re­zul­ta­ti ne­dav­no odr­ža­nog po­pi­sa sta­nov­ni­štva. Ima­ju­ći to u vi­du, mo­že­mo kon­sta­to­va­ti da su re­ak­ci­je jav­no­sti sa­svim oprav­da­ne, jer je ova­kav po­tez uz­bur­kao stra­sti u dru­štvu ume­sto da se te­ži har­mo­ni­za­ci­ji od­no­sa jer, kao što zna­mo, na­u­ka ima iz­u­ze­tan dru­štve­ni zna­čaj i ne­mjer­lji­vu dru­štve­nu ulo­gu”, rekao je Budimir Budo Aleksić, pot­pred­sjed­nik Vla­de Cr­ne Go­re za na­u­ku, obra­zo­va­nje i od­no­se sa vjer­skim za­jed­ni­ca­ma za Politiku.

On je kazao da sma­tra da je to od­raz oprav­da­ne sum­nje da će en­ci­klo­pe­di­ja ko­ju će kre­i­ra­ti ova­kva re­dak­ci­ja da­ti jed­nu sli­ku Cr­ne Go­re u ko­joj se ogro­man broj gra­đa­na ne­će pre­po­zna­ti i ko­ja ne od­go­va­ra re­al­nom sta­nju, ali ko­ja će bi­ti fi­nan­si­ra­na od stra­ne svih gra­đa­na na­še dr­ža­ve.

Ovo pitanje će, kako ističe Aleksić, morati da bude riješeno društvenim koncenzusom, te da će izrada cr­no­gor­ske en­ci­klo­pe­di­je od­lo­ži­ti.

Najnoviji slučaj sa sastavom redakcije za izradu Enciklopedije Crne Gore, u kojoj nema predstavnika srpske naučne i kulturne zajednice, još jedan je pokazatelj tendencije ka jednostranoj jezičkoj i nacionalnoj politici.

Sve navedene činjenice ukazuju na potrebu hitnog institucionalnog dijaloga, koji bi omogućio ravnopravan status srpskog jezika u svim aspektima društva – od obrazovanja, preko administracije, do medija i kulturnih projekata. Jezička politika ne bi trebalo da bude instrument političkih podjela, već sredstvo za očuvanje i njegovanje kulturne raznolikosti Crne Gore.

Ukoliko ne dođe do promjene i uključivanja srpskog jezika kao ravnopravnog u institucionalni sistem, postoji rizik od daljeg produbljivanja podjela u društvu i osjećaja nepravde kod značajnog dijela građana. Pitanje statusa srpskog jezika ne može se ignorisati, jer je ono neodvojivo od pitanja kulturnog, nacionalnog i demokratskog razvoja Crne Gore. Borba za srpski jezik i identitet u ovoj zemlji još uvijek traje i očigledno će biti jedna od ključnih tema u narednim godinama.

Da li će nove vlasti riješiti pitanje ravnopravnosti srpskog jezika ili će se nastaviti politika isključivanja? Ovo je ključno pitanje za srpske partije u vlasti!