IN4S na referendumu u DNR: Pod bombama glasali za ujedinjenje sa Rusijom

Piše: Igor Damjanović

Referendum o budućem statusu prije 8 godina samoproglašenih Donjecke i Luganske Narodne Republike, Hersonske i Zaporožske oblasti, čiju većinu teritorije kontroliše ruska armija završen je sinoć. Rezultati su bili očekivani. Po podacima organa zaduženih za sprovođenje referenduma u DNR je izašlo 97,51% – za glasalo 99,23%, u LNR je izašlo 92,6% – za glasalo 98,42%, u Zaporožskoj oblasti izašlo je 85,4% – za glasalo 93,11% i Hersonskoj oblasti 76,86% – za je glasalo 87,05%.

Svako glasanje koje se sprovodi u ranim uslovima ima upitnu legitimnost i legalnost. Međutim, ono što je mene tokom prethodnih dana impresioniralo je velika hrabrost građana DNR da uprkos neposrednoj opasnosti po život izađu na glasanje i demonstriraju svoj stav u kakvom državno pravnom okviru žele u budućnosti da žive. Vlada u Kijevu svim svojim građanima koji glasaju na referendumu prijeti krivičnom odgovornošću i višegodišnjim zatvorskim kaznama, dok su ukrajinska armija i ubačene diverzantske grupe imale zadatak da glasanje spriječe po svaku cijenu. Iz realne opasnosti od raketnih i artiljerijskih udara, te napada diverzanata, organi zaduženi za sprovođenje referenduma na teritoriji DNR glasanje su organizovali na mobilnim punktovima.

Imao sam prilike da neposredno posmatram glasljnje u gradovima Torez, Janakijevu i Debaljcevu (poprištu katastrofalnog poraza ukrajinske armije u januaru 2015). Struktura glasača bila je slična, kao i u gradovima na teritoriji Ruske Federacije koji su primili izbjeglice i koje sam takođe posjetio: Čehov, Rostov i Taganrog.

Izbjeglice su na teritoriju Ruske Federacije dolazile u talasima. Stanovnici Kramatorska, grada u kojem je počeo ustanak naroda Donbasa 2014., sa kojima sam imao prilike da razgovaram, izbjegli su prije godinu dana, a iz DNR taj proces je počeo kada je izbio rat 24. februara, proširio se u junu kada je granatiranje Donjecka intezivirano, a kulminirao početkom septembra od kada bombardovanje grada ne prestaje bukvalno 24 časa. Na meti ukrajinske armije, isključivo su civilni ciljevi u Donjecku. Sinoć je na primer pogođen hotel Park IN, glavni punkt za prijem novinara. Igrom slučaja, nisam se našao u tom hotelu, jer su mi sinoć po dolasku u Donjeck na recepciji saopštili da nema slobodnih soba.

Glasačko tijelo, kao i referendumske komisije uglavnom su predstavljale žene. To je vjerovatno i najbolja ilustracija u kom stepenu su vojno sposobni muškarci angažovani u jedninicama Milicije DNR. Mnoge su došle su na glasanje sa malom djecom, za koju kako kažu nisu imali kome da ostave na čuvanje. Dakle, majke Donjcke oblasti riziku su izložile i svoju malu djecu, da bi demonstrirale u kakvom državno-pravnom okviru žele u budućnosti da žive.

I na našim prostorima jedan referendum je organizovan u ratnim uslovima. Održao se u Republici Srpskoj 27. i 28. avgusta 1994. godine. Referendum je organizovalo političko rukovodstvo Republike Srpske, tačnije klika oko Radovana Karadžića, a podržala ga je i SPC. Rezultat je u procentima bio sličan kao u DNR. Po izvještaju organa zaduženog za njegovo sprovođenje 97% građana Republike Srpske glasalo je protiv plana Kontakt grupe. Ishod referenduma produžio je trajanje rata za još 15 mjeseci. Tokom ovog „praznog hoda“ sa stanovišta srpskog naroda hiljade ljudi su poginule, isfabrikovan je lažni genocid u Srebrenici, dok je Republika Srpska u Dejtonu dobila istovjetne teritorijalne proporcije koje je garantovao plan Kontakt grupe. Da je u BiH postignut mir na jesen 1994, predsjednik Slobodan Milošević dobio bi prostor da se ozbiljnije pozabavi zaštitom prava Srba u Krajini i moguće da bi egzodus u Oluji bio izbjenut.

Bez obzira na rezultate referenduma pravni okvir za DNR, LNR, Hersonsku i Zaporožsku oblast neizvjestan je u dogledno vrijeme. Zvaničnici DNR, sa kojima sam prethodnih dana imao prilike da razgovaram, kazali su mi da za sada nemaju nikakvu informaciju o uklanjanju pograničnih punktova i da bi proces kompletne integracije mogao da traje mjesecima. U slučaju Hersonske i Zaporožske oblasti, po njihovom mišljenju, proces bi mogao da traje i duže, do jedne godine. Predsjednik Dume, Vjačeslav Volodin, izjavio je danas da je za 3. oktobar zakazao sjednicu donjeg doma ruskog parlamenta, na kojoj bi trebalo da se rapsravlja o rezultatima referenduma.

U slučaju pozitivne odluke Dume o rezultatima referenduma, po pravnoj proceduri važećoj u Ruskoj Federaciji, o istoj inicijativi trebao bi da se izjasni Savjet Federacije i na kraju da je verifikuje predsjednik Vladimir Putin. Odluka Volodina da se o referendumu raspravlja sa distancom od 7 dana, duže nego što je trebalo da se čitav proces formalno pokrene, sprovede i organizuje, mogao bi da navede na zaključak da zvanična Moskva malo popušta gas sa verifikacijom referenduma, čije je održavanje ekspresno inicirala nakon uspjeha ukrajinske armije u Harkovskoj oblasti.

„Želimo da živimo u velikoj Ruskoj Federaciji“ i „nadamo se da ćemo poslije referenduma mi i naša djeca živjeti u miru“ – najčešći su odogovori koje su mi uglavnom žene i stariji ljudi iz DNR prethodnih dana bez straha izgovorili u kameru.

Sve ćete nadam se imati prilike da vidite sjutra u opširnoj reportaži. Njihova nepokolebljiva volja i demonstrirana hrabrost, da uprkos direktnoj opasnosti po život iskažu svoj stav o budućem državno pravnom okviru u kome žele u budućnosti da živa najveća je vrijednost juče okončanog referenduma i činjenica, koju bi svi politički subjekti morali da uzmu u obzir.