II Pokrajinski sokolski slet u Zagrebu 1934.

Piše: Saša Nedeljković
član Naučnog društva za istoriju zdravstvene kulture Srbije

U drugoj prestonici kraljevine Jugoslavije održan je 1934. II pokrajinski slet Saveza Sokola. (1)

Slet je priređen od 3. do 6. avgusta 1934. povodom 60 godina od osnivanja prvog hrvatskog sokolskog društva u Zagrebu, 30 godina od osnivanja Hrvatskog sokolskog Saveza, 20 godina od prvog sastanka za stvaranje jugoslovenskog sokolskog saveza (1914) i 10 godina od obnove Saveza slovenskog Sokolstva (1924). Svi ovi datumi proslavljeni su sokolskim sletom u Zagrebu na ogromnom sokolskom stadionu. Slet je pokazao napredak ostvaren u radu Sokolske župe Zagreb. Uprava župe Zagreb bila je zaokupljena radom na pripremanju i izvođenju sleta, a veliki napori bili su potrebni za podizanje sokolskog stadiona.

Sokolske župe Zagreb imala je 60 društava i 179 četa sa 32.507 pripadnika prema 23.245 u 1933. Uz članove Saveza Sokola učestvovale su velike deputacije Bugara, Čehoslovaka, Poljaka i Rusa.

Slet je počeo povorkom i javnom vežbom naraštaja. U povorci je bilo 7.865 pripadnika, a na vežbi je nastupilo 2.100 muškog i 1.000 ženskog naraštaja. U glavnim sletskim danima bile su 2 javne vežbe i 3 akademije. Na javnim vežbama nastupilo je 5.200 članova i 2.600 članica. Nastupilo je 5.200 članova sokolskih četa i čehoslovačkih i ruskih sokola.

U svečanoj povorci učestvovali su čehoslovački i ruski sokoli i sokolice, bugarski Junaci i Junakinje i oko 23.000 sokola i sokolica Saveza Sokola. Nastupalo je 51 muzika, 488 sokolskih konjanika. Ukupno je na sletu bilo 40.000 sokola.

U okviru sleta u Zagrebu održane su: savezne lakoatletske utakmice, kao i nastup školske omladine sa 2.100 učenika i 1.100 učenica. Osnovan je sletski odbor za propagandu, koji je sarađivao sa ostalim sletskim odborima i koji je preko štampe i radija obaveštavao sokole i javnost o svim pripravama i pojedinostima na sletu.

Za vreme sleta izdavan je mesečni list „Sokolski slet u Zagrebu 1874-1934”.

Lekarski odsek je radio je prilikom sleta po željezničkim stanicama, po zajedničkim prebivalištima, u povorci i u organizovanju ambulanti. Za podizanje stadiona utrošeno je preko 6 miliona dinara. Stadion je ostao vlasništvo župe Zagreb. Kao znak priznanja kralj je župu Zagreb odlikovao ordenom Jugoslovenske krune IV stepena. (2)

Pre otvaranja sleta na Štrosmajerovom šetalištu na Gornjem gradu svirale su muzike Sokolskih društava Zagreb I i Zagreb II. Kasnije su izvele program na Jelačićevom trgu, gde su bili okupljeni sem mnoštva sokola i sokolica, i predstavnici svih sokolskih saveza sa domaćinom sleta dr Otonom Gavrančućem. Muzika je svirala „Svečanu fanfaru” od A. Urbana, zatim „Sokolski pozdrav” od Sv. Pašćana, zatim „Hej Sloveni” i na kraju „Sveslovenski marš”. Slet je preko radija otvorio predsednik sletskog odbora Čeda Mileusnić. Svoj govor preko Zagrebačke radio-stanice završio je rečima: „Zagreb-grade, da si zdravo! – Ovim rečima otvaram sokolske svečanosti i time započinju sletski dana”. (3)

Na sletu u Zagrebu 1934. prisustvovali su predstavnici Slovenskog Sokolstva i to: Čehoslovačkog Trularž, Zamojski kao predstavnik Poljskog sokola, Drajling kao predstavnik Ruskog sokola, bugarskih Junaka Lazov kao i članovi uprave Saveza Sokola na čelu sa Ganglom. (4)

Drugog avgusta 1934. stigli su vozom u Zagreb čehoslovački Sokoli i Sokolice. Bilo ih je 780, od kojih polovina sokolice. Kao domaćin obratio im se Oton Gavrančić istakavši: „… Mi smo svi zadojeni Slovenstvom, slovenskim bratstvom, isto tako kao i vi, a vi dolazite ovamo, da manifestirate bratsku slogu i bratsku ljubav.“ (5)

Drugog avgusta 1934. stigli su u Zagreb bugarski Junaci i Junakinje, na čelu sa starešinom Saveza bugarskih Junaka Dimitrijem Lazovovom i saveznim načelnikom Josipom Burešom. Bilo je 43 junaka i junakinja, zajedno sa 27 ruskih sokola i sokolica. Na peronu stanice bila je četa članova Sokolskog društva II u svečanim odorama sa muzikom i zastavom kao i članovi čete Vrapče u narodnim nošnjama. U ime Saveza Sokola bili su I zamenik starešine Saveza Gangl, savezni načelnik Miroslav Ambrožić, savezna načelnica Elza Skalarjeva, …., domaćin sleta dr. Oton Gavrančić(…) Iz voza je prvi izašao Dimitrije Lazov. U svom govoru istakao je: „…Pesma koja se ovde peva, to je ista pesma, koju peva slovenski narod i na bugarskoj zemlji”. Kad su se bugarski Junaci pokazali na izlazu iz železničke stanice, mnoštvo koje ih je tu iščekivalo, pozdravilo ih je poklicima, na koje su Junaci i Junakinje otpozdravljali poklicima „Zdravo!” i „Ura!”. Bilo je starijih ljudi, proćućenog slovenskoj osećaja, sa suzama radosnicama na očoma, koji su govorili: “Hvala Bogu, da smo dočekali jedanput i ovu sreću! Braća se eto izmiriše i nađoše u bratskom zagrljaju i u zajedničkom slovenskom kolu!” (6)

U članku „Pred polazak u Sofiju” istaknuto je o sletu u Zagrebu: „Bili su to dani našeg sokolskog i jugoslovenskog slavlja, koji su ostali duboko usađeni u dušama i srcima svih onih, koji su došli da vežbaju, gledaju (…) Došla su i naša (…) braća Bugari – junaci sa sestrama junakinjama – da uveličaju to naše sokolsko slavlje, i da delom pokažu i manifestuju da su s nama. Dočekali smo ih i primili sa zanosom i oduševljenjem. Lepe zagrebačke ulice prolamale su se od oduševljenja i bratske sokolske ljubavi. Rpe cveća bacane su na sokole i sokolice, a bugarski junaci i junakinje hodali su po tepisima cveća.- Otišli su zadovoljni i sretni kao vesnici novih dana bratstva, ljubavi i sloge.”(7)

Preko zagrebačke radio stanice održano je 19 predavanja o sletu. Predavanja su trajala od 12 do 20 minuta. Na stadionu kralja Aleksandra I u Zagrebu montirani su pojačala, zvučnici, razvodnici za prenošenje muzike, govora, komande. Tako je bilo omogućeno prenošenje svih sletskih svečanosti: vežbi, povorke, akademija i koncerata. Slet na stadionu kralja Aleksandra I u Zagrebu prenosile su delimično sve tri domaće radio stanice. Emisijama je rukovodio član sokola Vladimir Janković. Održano je 5 predavanja za zagrebački i sarajevski slet 1934. U Radio odseku Župskog prosvetnog odbora u Zagrebu bili su Hrvoje Macanović, Vladimir Janković, ing. Stjepan Han i Čeda Mileusnić. Sarađivali su sa starešinom župe Zagreb dr. Otonom Gavrančićem. (8)

Sekcija Saveznog Prosvetnog Odbora snimila je na film pokrajinske sletove u Sarajevu i Zagrebu 1934. (9)

Priređena su prva muzička takmičenja na sletovima u Sarajevu i Zagrebu. Učestvovalo je 43 takmičarska odeljenja. Muzički odsek župe Zagreb imao je veliku ulogu prilikom održavanja prvog muzičkog festivala. (10)

U narodnom kazalištu održana su 3. avgusta 1934. takmičenja sokolskih pevačkih horova, kao nastavak prvih muzičkih takmičenja na II pokrajinskom sletu u Sarajevu 1934. Takmičenja su izvedena pod predsedništvom muzičkog referenta prosvetnog odbora Saveza Sokola Svetolika Pašćana.(11)

U Narodnom kazalištu na Trgu kralja Aleksandra održana je 3. avgusta 1934. uveče svečana muzička akademija na kojoj su nastupili sokolski pobednički horovi u pevačkim takmičenjima, kao i pobednilčki tamburaški zborovi i muzike sa muzičkih takmičenja održanih na sletu u Sarajevu 1934. Akademiji su prisustvovali ministar dr Grga Anđelinović, ban dr Ivo Perović, armijski general LJ. Marić i divizijski general Bodi, episkop zagrebački Dositelj, gradonačelnik Ivo Krbek sa senatorom D. Šarićem, predstavnici kulturnih društava (…) Akademiju je otvorio dr Oton Gavrančić pozdravnim govorom.(12)

U okviru Dana sokolskog filma u Muzeju Jugoslovenske kinoteke u Beogradu 3. decembra 2017. prikazani su delovi filma „Sokolski slet u Zagrebu” iz 1934.

Napomene:

1.Dr Petar Jović, „Pred polazak u Sofiju”, „Oko Sokolovo“, Beograd, 4. februara 1937, br. 3, str. 47;

2.„Izveštaj za 5 redovnu glavnu skupštinu Saveza Sokola Kraljevine Jugoslavije u Beogradu 12 maja 1935”, str. XI, L, XXXVII, XXXVIII;

3.„Svečano otvorenje jubilarnog sleta”, „Sokolski Glasnik”, Ljubljana, 14. avgust 1934, br. 33-34, str. 2;

4.„Veličanstvena sokolska povorka”, „Sokolski Glasnik”, Ljubljana, 14. avgust 1934, br. 33-34, str. 10,

5.„Nada sve srdačan i oduševljen doček češkoslovačkih Sokola i Sokolica”, „Sokolski Glasnik”, Ljubljana, 14. avgust 1934, br. 33-34, str. 3;

6.„Veličanstven doček braće bugarskih Junaka”, „Sokolski Glasnik”, Ljubljana, 14. avgust 1934, br. 33-34, str. 3;

7.Dr Petar Jović, „Pred polazak u Sofiju”, „Oko Sokolovo“, Beograd, 4. februara 1937, br. 3, str. 47;

8.„Izveštaj za 5. redovnu glavnu skupštinu Saveza Sokola Kraljevine Jugoslavije u Beogradu 12. maja 1935”, str. 60, 61;

9.„Sokolska Prosveta”, Novi Sad, juni 1934, br. 6, str. 262 ; „Sokolska Prosveta”, Novi Sad, Septembar 1934, br. 7, str. 298;

10.„Izveštaj za 5. redovnu glavnu skupštinu Saveza Sokola Kraljevine Jugoslavije u Beogradu 12 maja 1935”, str. XXXVII, 96;

11.„Takmičenja pevačkih sokolskih zborova u Narodnom kazalištu”, „Sokolski Glasnik”, Ljubljana, 14. avgust 1934, br. 33-34, str. 4;

12.„Svečana akademija pobedničkih sokolskih zborova i glazbi u Narodnom kazalištu”, „Sokolski Glasnik”, Ljubljana, 14. avgust 1934, br. 33-34, str. 4,5.