Elista – biser stepe, budistički centar Rusije i njena šahovska prestonica
1 min read
Piše: Ostoja Vojinović
Elista (rus. Эlista) grad usred stepe na jugu Rusije i administrativni centar republike Kalmikija, centar budističke kulture i šahovska prestonica zemlje. Dve trećine stanovništa grada čine Kalmici, narod budističke vere, pa se u Elisti i okolini nalaze brojni budistički hramovi. U ovom trenutku mnogo toga se čini kako bi se sačuvala kultura i baština kalmičkog naroda.
Ovaj mali, ali lepi grad se naziva budistička prestonica, osnovan je u 19. veku i svojevrsna je oaza u stepi.
Stanovništvo Eliste broji 103.122 hiljade ljudi. Takve podatke pruža poslednji popis stanovništva i podaci Federalne službe državne statistike.Ovaj grad je glavni i najveći grad Republike Kalmikija, jedne od tri u Ruskoj Federaciji, gde dominantna religija nije pravoslavlje ili islam, već budizam. To je njegova glavna karakteristika.
Iako gradom stalno jure minibusevi, u gradu nema gužve. Boja Eliste fascinira turiste, posebno je upadljivo obilje molitvenih stubova i budističkih hramova
Tako se u Elisti nalazi najveći budistički hram u Evropi „Zlatno prebivalište Bude Šakjamunija“, podignut 2005. godine. Za svetsku šahovsku olimpijadu 1997. godine jugoistočno od Eliste izgrađen je Grad-šah gde su smešteni učesnici turnira. Svaka kuća u ovom šahovskom gradu ima šahovski naziv, poput „Dame“ ili „Belog topa“, a centralno zdanje, „Palata šaha“, ima pod u vidu šahovske table na kome može da se igra šah.
Rusija se odlikuje velikim brojem pejzaža, i prirodno-ekoloških zona. Od tajge na istoku i Sibira do stepa i pustinja u podnožju južnog Urala i kaspijske nizije.
Region u kojem se nalazi Elista karakterišu sušne pustinje ili stepske klime, sa malom količinom padavina i zbog toga malo pogodne za uzgoj. Ovo je, inače, u velikoj meri uticalo na ekonomsku strukturu i način života lokalnih stanovnika.
Čak i blizina Velike ruske reke Volge, koja protiče kroz teritoriju Kalmikija, nije spasila klimu republike suve sezone. Ali, uprkos tome, flora je više nego raznovrsna i predstavlja je različitost biljnih vrsta i raznih trava.
Godine 1845. ruski car Nikolaj I izdao je dekret o krčenju kalmičkih stepa. Prve zasade je izvršilo šumarsko odeljenje 1853. godine na jugu Jergenija i u Elistinskom jaru – tako je nastala elista šumska plantaža. Za nadzornika plantaže Josifa Zaderjajeva izgrađena je drvena kuća. Ovo je bila prva kuća budućeg grada.
Za povećanje površine šumskih zasada bila je potrebna radna snaga, pa se Sektor za šumarstvo obratio Ministarstvu državne imovine za organizovanje naselja. Kumo-Maničeskaja naučna ekspedicija koju vodi naučnik K.I. Kostenkova ocrtava 1859 – 1861. 15 mesta za formiranje naselja duž Krimskog trakta, koji je trebalo da poveže Caricin-Stavropoljski trakt sa traktom Kizljar-Astrahan, uključujući i jarugu Elista.Zvanična odluka o organizovanju sela od 15 domaćinstava doneta je 1862. godine.
Godine 1863. zemljomeri su dodeljivali zemlju i sekli šumu za buduće naseljenike. Pretpostavljalo se da će to biti Kalmici koji su želeli da pređu na staložen način života. Ali bilo ih je malo. Selo je bilo naseljeno uglavnom ruskim i ukrajinskim seljacima, a do 1865. godine, parcele su našle svoje vlasnike.
Osnivač Eliste je Stepan Prokofjevič Kijkov, nekadašnji ruski kmet seljak iz Voronješke gubernije, koji je, po savetu svog prijatelja Kalmika Bole, u proleće 1862. godine prvi podigao zemunicu u jaruzi Elista.
Lokalitet ima pravo da se zove selom samo kada u njemu postoji crkva. U drugoj polovini 60-ih godina devetnaestog veka u Elisti je podignuta crkva Svetog Nikole Čudotvorca, koja je 1896. godine izgorela pod nerazjašnjenim okolnostima. Od pravoslavnog kompleksa do danas je sačuvana samo crkvena škola, podignuta 1879. godine. Danas je to Crkva Vozdviženja Gospodnjeg – najstarija sačuvana građevina u gradu.
70-ih godina u dolini Eliste pojavilo se još jedno stalno naselje – sedište poglavara Maloderbetskih Kalmika koji su lutali Mančem. Na mestu modernih zgrada Kalmičke nacionalne gimnazije i vojnog registra nalazile su se kuće izgrađene od čerpića za službenike štaba, kozačka kasarna, kuća za kancelariju sa stanom za prolaznike, ergela za 15 konja, i magacin stočne hrane.
Devedesetih godina devetnaestog veka naselje dobija status sela. Od velikog značaja za dalji razvoj Eliste bilo je njegovo pretvaranje u administrativni centar Maničkog ulusa Kalmičke stepe Astrahanske gubernije, koji je 1907. godine odvojen od Maloderbetovskog ulusa. Za centar ulusa počeli su da grade drvene i kamene zgrade – ulsku upravu, internat za kalmičke dečake, bolnicu sa baštom oko nje.
Privreda Eliste se postepeno razvijala. Izgrađene su državne ergele za uzgoj pastuva, a uređen je i Sajamski ribnjak za pojenje stoke. Godine 1912. telegrafska linija iz sela Remontni je povučena do Eliste, povezujući ga sa Caricinom.
U leto 1913. godine, Elistu je posetio najistaknutiji naučnik-šumarski naučnik akademik G.N. Visotski. Napravio je nekoliko panoramskih fotografija plantaže, koje su očigledno prve fotografije Eliste.
Dakle, pre revolucije, u Elistinskom jaru nastalo je rusko selo, sedište ulusa, šumski zasad i državne ergele. Administrativno nisu zavisili jedni od drugih.
Privremena vlada Rusije donela je 1. jula 1917. odluku o dodeli teritorije astrahanskih Kalmika u nezavisnu pokrajinsku jedinicu – „Stepsku oblast kalmičkog naroda“ sa centar u Elisti.
Krajem novembra 1917. u Elistu je stigla vest o pobedi sovjetske vlasti u Petrogradu. A u januaru je stigla vest o kontrarevolucionarnoj pobuni u Astrahanu. Na teritoriji Kalmičke stepe formirani su kozački okrugi, na čijem čelu su postavljeni poglavari. Stepski kalmički region pretvoren je u kalmički deo astrahanske kozačke vojske. Savet poslanika Astrahana poslao je glasnike koji su upozoravali stepske stanovnike na opasnost, pozivali da prikupe snage i unište ostatke pobunjenika. U selima su stvorene jedinice za samoodbranu. Nakon poraza Astrahanskog ustanka 1918. godine, odred od 500 ljudi na čelu sa pukovnicima Saharovim i Tundutovim uspeo je da pobegne u kalmičku stepu.
Sovjetska vlast je rođena u borbama – kako u Elisti, tako iu okolnim selima, odsečenim na znatnoj udaljenosti od okruga i pokrajinskih centara u Černom Jaru i Astrahanu. Sa njima nije postojala čak ni telegrafska veza. Stoga su se u proleće 1918. stanovnici 13 južnih sela Černojarskog okruga i svih khotona Mančičkog ulusa ujedinili u okrug Elista, a u avgustu su za sebe dobili prava okruga.
U jeku građanskog rata, kada su se belogardejci približili granicama sreza, po selima su se ponovo podigle jedinice za samoodbranu. Početkom 1920. godine stepa je oslobođena od belogardejaca.
Tokom građanskog rata, Kalmici su se, kao i predstavnici mnogih drugih naroda, našli na suprotnim stranama barikada. Belogardijski kalmički konjički pukovi krenuli su u pohode sa vojskama Denjikina, Kornilova i Vrangela i nakon poraza emigrirali u inostranstvo, naseljavajući se u raznim zemljama Evrope i Amerike.
- novembra 1920. usvojena je zajednička rezolucija Sveruskog centralnog izvršnog komiteta i Saveta narodnih komesara RSFSR, o formiranju Autonomne oblasti kalmičkog naroda, na osnovu koje je „narod Kalmika prvi put u svojoj viševekovnoj istoriji stekao svoju nacionalnu državnost“.
U vezi sa formiranjem autonomne oblasti, prirodno se postavilo pitanje o sopstvenom nacionalnom centru, pošto su se vlasti i administracija regiona nalazile u Astrahanu, sa kojim nije bilo ni podnošljivih sredstava komunikacije i sredstava komunikacije.
Na petom kongresu sovjeta Kalmikije odlučeno je da se centar regiona prenese u Elistu tražeći pružanje neophodne pomoći u izgradnji novog grada. Počelo je 1927. godine, po usvojanju rezolucije o prenosu centra Kalmičke autonomne oblasti iz Astrahana u Elistu. Sredstva su opredeljena za izgradnju upravnih, kulturnih, domaćinskih i stambenih objekata.
Izgrađene su kuće za smeštaj odeljenja oblasnog izvršnog odbora, kao i garaža za automobile sa radionicama, pedagoškim koledžom i ambulantom. Do kraja leta 1927. godine podignuto je pet drvenih kuća: tri jednospratnice i dve dvospratnice.
U maju – junu 1928. godine sve oblasne institucije su se preselile u Elistu. Pisac Konstantin Erimovski, koji je tih godina bio književni radnik kalmičkih novina Krasnaia Stepe, sećao se:
„Postojao je nomadski narod, bez presedana čak ni u istoriji nomadske Kalmikije: stotine ljudi, institucija, skladišta stiglo je u prestonicu stepe. Istina, grad Elista još nije bio na mapi, i uopšte ga nije bilo, ali je gradnja počela, ljudi su išli i verovali: grad će biti!“
Stvaranje prvog stepskog grada značilo je prelazak hiljada kalmičkih porodica na sedentarni način života. Istovremeno su preduzete mere za okupljanje i ujedinjenje kalmičkog naroda: Kalmici iz regiona Urala, Orenburga, Tereka, Dona preselili su se u volšku stepu …
- marta 1930.godine doneta je odluka da se selo Elista u Kalmičkoj autonomnoj oblasti transformiše u grad, ujedinjujući ga sa istoimenim gradom u izgradnji. Ukupan broj stanovnika u njemu tada je iznosio 7.531 osoba.
Bilo je veoma teško izgraditi grad u polupustinjskoj stepi daleko od industrijskih centara, bez železnice, vodenih puteva, pa čak i autoputeva, u potpunom odsustvu lokalne industrije, građevinskog materijala i kvalifikovanih stručnjaka.
Veliku pomoć izgradnji Eliste pružila je Nižnje-Volžska teritorija, koja je uključivala Kalmičku autonomnu oblast 1928-1935.godine.Stvorena je posebna ugovorna građevinska organizacija „Kalmikstroj“. Takođe, Astrahan je pomagao sve što je mogao: osobljem, hranom, građevinskim materijalom, automobilima …
Tokom četiri građevinske sezone 1928-1931, plan izgradnje je u velikoj meri ispunjen. Pušteno je u rad 30 poslovnih zgrada i 39 stambenih zgrada. Centar je izgrađen, ulice obeležene. Žice telegrafskih i telefonskih linija bile su razvučene do Staljingrada i Astrahana.
Godine 1935, s obzirom na to da su radni ljudi Kalmikije tokom godina sovjetske vlasti napravili velike korake u ekonomskom i kulturnom razvoju, vlasti su donele Rezoluciju o transformaciji regiona u Kalmičku autonomnu sovjetsku socijalističku Republiku, čime je značajno povećan status Eliste kao glavnog grada republike.
Povećali su se obim i stope kapitalne izgradnje, razvijala se industrija i urbana privreda. Do 1940. godine u glavnom gradu Kalmikije proizvodile su ciglane, pekara, radile su automehaničarske radionice, gradska elektrana, radio stanica i hotel, porodilište, bolničarska i akušerska škola, veterinarska tehnička škola,četiri srednje škole , kao i autobuski saobraćaj oko grada, u toku je bila i izgradnja vodovoda.
Pedagoški institut i pedagoška škola u Astrahanu preselili su se u grad. Godine 1941. otvoren je Kalmički istraživački institut za jezik, književnost i istoriju.
Godine 1932. izgrađen je aerodrom a od 1935.godine putnički i teretni avioni počeli su da lete iz Eliste za Astrahan, Staljingrad, Rostov na Donu i Armavir. U jesen 1937. godine završena je izgradnja profilisanog puta do Astrahana, 16. septembra 1940. pušten je u rad vitalni autoput do Divnojea, koji je obezbeđivao komunikaciju sa železničkom stanicom.
U okviru proslave 500. godišnjice epa „Džangar” 1940. godine, na teritoriji hrastovog gaja, svečano je otvoren Centralni gradski park kulture i rekreacije „Družba” sa čitaonicom, Zelenim pozorištem,
Do 1940. godine, stanovništvo Eliste dostiglo je brojku od 20 hiljada ljudi, što se pokazalo dvostruko više od planiranog.
Pod uticajem velikih promena u ekonomiji i kulturnom životu naroda Kalmikije, stare predrasude i pogledi su napušteni, formirani su novi odnosi.Zahvaljujući kolektivnoj i državnoj farmskoj proizvodnji, prelasku Kalmika na sedentarni način života, kao i širenju mreže preduzeća za potrošačke usluge, žene su se sve više oslobađale od kućnog rada.
Ovakve značajne transformacije daju podsticaj daljem razvoju ne samo privrede, već i kulture: jezika, književnosti, pozorišta, profesionalne umetnosti, dovode do otkrivanja novih duhovnih snaga naroda. U glavnom gradu republike izlaze novine i časopisi na kalmičkom i ruskom jeziku, stvara se štamparija novina i knjiga, Narodni arhiv, Nacionalno profesionalno dramsko pozorište, Državni ansambl pesme i igre Kalmičke autonomne Sovjetska Socijalistička Republika počinje sa radom, otvaraju se izložbene sale Istorijsko-etnografskog muzeja … muzička škola, organizovana je prva republička umetnička izložba, 1938. godine otvoren je bioskop Rodina.
Godine 1940. cela zemlja je proslavila 500. godišnjicu Džangarskog epa, čemu je prethodila Dekada kalmičke književnosti i umetnosti, koja je sa velikim uspehom održana u Moskvi u martu 1939. godine. Obeležavanje jubileja doprinelo je popularizaciji kalmičke kulture, rastu nacionalnog identiteta i duhovnom uzletu naroda.
Sumirajući ovaj period, može se reći da su dvadesetih i tridesetih godina 20. veka preduzete značajne mere da se značajno poveća broj predstavnika nacionalne inteligencije, da se ubrza školovanje nastavnika, lekara, specijalista narodne privrede, koji su pozvan da pomogne radnicima i seljacima da izvedu kulturnu revoluciju… Odlučan napad na nepismenost, na ostatke prošlog života, na društveno opasne i zarazne bolesti dao je pozitivne rezultate.
Mirni stvaralački rad Eliste prekinuo je Veliki otadžbinski rat. Već u prvim danima formirano je vojno odeljenje gradskog partijskog komiteta. Vojna registracija počela je da prima stotine prijava dobrovoljaca sa zahtevom da ih pošalju u redove vojske. Do kraja jula 1941. godine formiran je Elistički bataljon narodne milicije, u pet četa kojih je bilo više od 500 ljudi. U jesen 1941. godine više od 800 meštana Eliste prepešačilo je preko 250 km i 10. novembra organizovano započelo iskopavajući rad na izgradnji odbrambene linije na Donu.
- avgusta u Elistu je ušao fašistički motorizovani puk i 40 tenkova. Okupacione vlasti su uspostavile „novi poredak” u prestonici, gde su bili zaduženi nemačka komanda i Gestapo, gradska vlast i policija. Nedaleko od Elista, u Gašunskom jaru, nacisti su streljali civile i partizane.
Za samo 4,5 meseca okupacije streljano je 800 ljudi, uključujući 600 Jevreja koji su živeli u gradu. U jaruzi između prigradskih naselja Aršan i Voznesenovka istrebljene su 93 porodice, deca su otrovana. Ali nikakvi zločini i nasilje nisu mogli da slome Elistu.
Ujutru 1. Januara 1943 jedinice Crvene armijeo slobodile su grad Front je otišao na zapad, a Elista je počela da obnavlja grad koji je ležao u ruševinama, skoro potpuno spaljen od strane nacista. Bilo je teško: nije bilo struje, pošta i telegraf nisu radili, radio je ćutao. Nacisti su spalili i uništili preko 60 administrativnih, komunalnih, medicinskih, školskih i kulturno-prosvetnih ustanova, vodovod, oko 50 stambenih objekata, trotoare, uništili značajan deo zelenih površina.
Meštani su nesebično radili. Od 1943. do 1951. godine zgrada elektrane, delimično vodovod, zgrada kupatila za 50 osoba, zgrada hotela za 30 osoba, dve stambene zgrade sa 16 apartmana, bolnica, apoteka, menza, pošta, a obnovljena je i telegrafska kancelarija. Iste godine završena je zgrada srednje škole, delom pekara, pet prodavnica i četiri upravne zgrade. Naporan rad na restauraciji Eliste počeo je da daje prve rezultate, ali …
- decembra 1943. godine potpisan je Ukaz Prezidijuma Vrhovnog sovjeta SSSR „O likvidaciji Kalmičke ASSR i formiranju Astrahanske oblasti u sastavu RSFSR“, na osnovu koje je 13. godine počela je prisilna deportacija Kalmika iz mesta stalnog boravka u istočne regione zemlje. Kalmici su deportovani na sever Kazahstana, u Sibir i na Daleki istok.
Sudbina Eliste nakon završetka Drugog svetskog rata bila je tužna. Kalmiks je deportovan, autonomija je likvidirana, a grad praktično nije obnovljen. Podaci o stanovništvu u ovom periodu nisu sačuvani, a praktično se ne vodi evidencija. Stanovnici su ostali samo na periferiji i predgrađima. Glavna zgrada Doma sovjeta stajala je uništena više od deset godina. U gradskim granicama, ostao je operativan samo mlin, kolektivna farma Staljin i mala mlekara. Jedino su ljudi tada mogli dobiti posao.
Od 1944. do 1957. godine Elista, koji je u leto 1944. preimenovan u grad Stepnoj, bio je centar Stepnovskog regiona, koji je prvo bio deo Astrahanske oblasti, a od 1952. godine – Stavropoljske teritorije.
Radovi na obnovi tokom rata i u prvim posleratnim godinama praktično nisu sprovedeni, jer Stepnoj nije bio uključen u vladin plan za posleratnu obnovu regiona i gradova koji su stradali od nemačke okupacije. U gradu su funkcionisale tri kolektivne farme kao i mlin i mlekara.
U januaru 1957. obnovljena je autonomija naroda Kalmika, nekadašnji naziv i status Elista. U početku je to bila autonomna oblast u sastavu Stavropoljske teritorije, da bi 26. jula 1958. Kalmikija ponovo dobila status autonomne republike.
Mnogo se radilo na povratku Kalmika, kao i njihovom smeštaju i zapošljavanju. Razvijena je stambena izgradnja, za šta je bio potreban građevinski materijal i sredstva.
Kalmikiji su dodeljena značajna kapitalna ulaganja za razvoj industrije, poljoprivrede, izgradnju kulturnih i kućnih objekata i stambenih zgrada.
Važan korak je bilo stvaranje lokalne građevinske industrije. 1958. godine, na osnovu malih građevinskih odeljenja, ponovo je stvoreno građevinsko poverenje „Kalmikstroj“, koje je već sledeće godine brojalo oko 2,5 hiljada radnika i zaposlenih. Glavno jezgro graditelja poverenja bili su Kalmici, od kojih su mnogi stekli građevinske zanate na gradilištima u Sibiru.
Obnavljanje autonomije kalmičkog naroda omogućilo je pokretanje celokupnog ekonomskog potencijala jednog od važnih regiona evropskog dela zemlje.
Do 1970. godine pušteno je u rad 11 opštih srednjih škola. 1964. godine, na bazi Kalmičkog ogranka Stavropoljskog pedagoškog instituta, stvoren je Kalmički pedagoški institut, koji je 1970. transformisan u Kalmički državni univerzitet. Stvara se mreža stručnih i tehničkih škola. Krajem 70-ih godina uvedeno je opšte srednje obrazovanje. Grad se pretvara u moderan kulturni i obrazovni centar republike.
U ovom periodu postojala je pedagoška, medicinska, naučna i tehnička inteligencija, a Elista doživljava period naglog razvoja industrije, građevinarstva, komunikacija, saobraćaja i komunalnih delatnosti, kao i obrazovanja, kulture i umetnosti.
Danas se na teritoriji grada nalaze industrijska preduzeća različitih oblika svojine koja proizvode proizvode za domaće i inostrano tržište. Među njima su preduzeća građevinske industrije, prerade nafte i gasa, lake, prehrambene, metaloprerađivačke, štamparske industrije.
Poslednjih godina u glavnom gradu Kalmikije pušteni su u rad takvi objekti kao što su moderni stadion Uralan, sportski kompleks Ojrat-arena i kalmička etnokulturna gimnazija Zaja-Pandita. Nakon rekonstrukcije, vrata su otvorili Palata sportova i hipodrom Elista. Postoje moderni tržni centri „Grand“, „Kit“, zabavni centar „Uralan“.
Međuregionalne i međunarodne veze jačaju, Elista je postala mesto održavanja međunarodnih i ruskih političkih, društveno-ekonomskih, kulturnih, naučnih, sportskih foruma i susreta.
Međunarodni naučni forumi o problemima folklora centralnoazijskih naroda, eposu naroda mongolskog govornog područja, o problemima nomadske civilizacije, budističke filozofije i kulture postali su tradicionalni. 2005. godine održan je međunarodni festival pripovedača „Epi mira u zemlji Džangarovih potomaka“ i Međunarodni forum „Kalmikija otvorena za turizam“. 2006. godine, prvi put u istoriji rusko-mongolskih diplomatskih odnosa, delegacija vlade Mongolije na čelu sa predsednikom Nambarinom Enkhbajarom posetila je Elistu.
U 2009. godini, republika je naveliko proslavila 400. godišnjicu dobrovoljnog ulaska kalmičkog naroda u rusku državu, glavne svečanosti su organizovane u njenom glavnom gradu. U Elisti u miru i slozi žive predstavnici više od 80 nacionalnosti i etničkih grupa, postoje nacionalni kulturni centri Kazahstanaca, Jermena, Čečena, Korejaca.
Stvoren je povoljan ambijent za vernike raznih konfesija. Najvažniji događaji u životu grada bile su posete duhovnog vođe svetskih budista Njegove Svetosti 14. Dalaj Lame 1991. i 2004. godine i Njegove Svetosti Patrijarha moskovskog i cele Rusije Alekseja II 1997. godine.
Zvanična delegacija Kalmikije je 2006. godine otputovala u Indiju kod Dalaj Lame IV i dodelila Njegovoj Svetosti najvišu nagradu republike – Orden belog lotosa za izuzetne zasluge i značajan doprinos duhovnom preporodu i prosperitetu regiona. . 2007. godine u Elisti se pojavio spomenik Svetom Sergiju Radonješkom, koji je krasio park u blizini Crkve Kazanske ikone Bogorodice. Izgradnja sabornog hrama u čast Svetih Kirila i Metodija u sedmom mikrookrugu Eliste izvodi se donacijama naroda.
Poslednjih decenija stepska prestonica je dobila svoj jedinstveni nacionalni prizvuk, podsećajući da je Kalmikija dom jedinog naroda u Evropi koji govori mongolski, koji ispoveda budizam i koji je nosilac jedinstvene karakteristične kulture. Arhitektonsko rešenje prestonice, skulpturalne kompozicije koje krase njegove bulevare i trgove, daju Elisti izgled istočne oaze u Evropi.
U glavnom gradu Kalmikije održana su četiri međunarodna bijenala takmičenja na kojima su učestvovali vajari iz Rusije, dalekog i bliskog inostranstva. Njihove skulpturalne kompozicije krase izgled grada: to su spomenici Džangaru, Kongoru Skerletnom lavu, Tri mala heroja, zaštitniku naroda Kalmika, Belom starcu, „Eho“ i drugi.
U martu 2020. godine, u okviru proslave 100. godišnjice formiranja autonomije Kalmikije, u Moskvi su održani Dani kulture i umetnosti Kalmikije, čiji je najznačajniji događaj bio pozorišna predstava i koncert regionalne umetnosti. majstori na glavnoj sceni zemlje – u Državnoj Kremljskoj palati. A u Heraldičkom foajeu Kremljskog dvorca izložba „Kalmikija. Od prošlosti do budućnosti“, koja je posetiocima u dokumentima, fotografijama i ličnostima pričala o događajima iz vekovne istorije republike.
Elista je poznata po svom budističkom ukusu; ovde su biseri budističke kulture – hram Bude Šakjamunija u zlatnom prebivalištu. Ovaj hram čuva mnoge budističke relikvije.
Ljubitelji zanimljive zabave voleće gradski šahovski prostor. Izgrađen je specijalno za 33. Svetsku šahovsku olimpijadu. Šahovska palata se nalazi u centralnom delu, a sam kompleks je ispunjen malim kolibama koje stvaraju osećaj da ste u evropskom gradu.
Do glavnog grada Republike Kalmikije možete doći kopnom i nebom. Kalmikija je povezana sa drugim gradovima u Rusiji nekoliko autoputeva – na primer, autoput od Volgograda, Stavropolja, Mineralnih voda itd. železnicom , ali ćete najverovatnije morati da idete vozom kroz Stavropolj ili autobusom ili avionom.
Vožnja autobusom od Moskve do Eliste traje oko jedan dan, a cena karte u jednom pravcu je 1200 rubalja.
Ruslan Airlines obavlja letove od Moskve do Eliste, ali su retki, pa će možda biti potrebno leteti kroz Stavropolj, a odatle – do Kalmikije vozom ili autobusom. U Kalmikiji postoji samo jedan aerodrom – u Elisti, odakle letite iz Moskve, Mineralnih Vodi i Rostova na Donu.
U postsovjetskoj eri, Elista je postala jedan od centara budizma u Rusiji. Grad je 1998. godine bio domaćin 33. Svetske šahovske olimpijade, za koju je izgrađen grad Siti-šah. Zatim je nastavio sa održavanjem takmičenja u šahu, kao i kulturnih i poslovnih susreta.
Zvanična registracija stanovništva Eliste vođena je od 1880. godine. Tada je, prema dokumentima, u selu registrovan 331 stanovnik. Od tada se pretvorio u grad i značajno je narastao. Do 1888. godine, broj stanovnika se utrostručio. Tada je porast stanovništva Eliste primećen i za vreme carske Rusije i tokom godina sovjetske vladavine. Granica od 10 hiljada stanovnika pređena je tokom 30-ih. Više od 50 hiljada Elistina počelo je da živi u prestonici Kalmikiji od 1973. 1998. godine u gradu je registrovano sto hiljada stanovnika. Sve to je posledica brzog razvoja republičkog centra.
Rast stanovništva Eliste primećen je čak i u krizi 90-ih, kada je ostatak Rusije pretežno bio u opadanju. Vrhunska tačka dostignuta je 2001. godine, kada je u gradu registrovano 107 hiljada 800 stanovnika. Nakon toga je počela recesija koja se, u stvari, nastavlja i danas. Trenutno, broj stanovnika Eliste je 103 hiljade 899 ljudi. Grad je od 1. januara 2019. po broju stanovnika zauzeo 166. mesto u Rusiji, i jedino je naselje u Kalmikiji sa preko sto hiljada stanovnika.
Informacije o etničkom sastavu stanovništva Eliste vode se počevši od 1939. godine. Tada je u gradu sve živelo 17 hiljada 100 ljudi, od kojih su više od 13 hiljada bili Rusi. Procentualno gledano, njihov udeo iznosio je više od 75 procenata. Na drugom mestu našli su se Kalmiksije – starosjedioci Kalmikije. Bilo ih je oko tri i po hiljade. To je otprilike 20% ukupnog broja stanovnika grada. Bilo je malog broja Ukrajinaca, Jermena i Kazahstana.
Do 2010. godine situacija se radikalno promenila. Prvo, broj stanovnika grada Elista se povećao. Tokom 2010. godine, o kojima postoje zvanične informacije o nacionalnom sastavu naselja, ovde je živelo 103 hiljade 749 ljudi. Tada su velika većina bili Kalmiksa. To je više od 68 hiljada ljudi – 65%. Rusi u gradu imaju nešto manje od 26 hiljada ljudi (to je oko 25%).
Koje su znamenitosti Eliste?
Elista je grad budističkog ukusa, čistih i prijatnih ulica i neverovatnih zgrada. Na primer, ovde se nalazi najveći budistički hram na sedam nivoa u Evropi, Zlatna rezidencija Bude Šakjamunija sa najvećom statuom Bude na kontinentu, visokom 12 metara!
U Zlatnoj rezidenciji čuvaju se mnoge relikvije, na primer, odeća 14. Dalaj Lame i kosa Lame Tsongkape. Na prvom nivou su muzej, konferencijska sala i biblioteka, na drugom statua Bude, prekrivena zlatnim listićima i dijamantima, iznad su individualne prijemne sobe, rezidencija budističkog poglavice, rezidencija Dalaj Lame i pomoćne prostorije, a na poslednjem spratu soba za meditaciju sa pristupom samo monasima.
Ovde su izgrađene strukture koje su s pravom postale verska i kulturna znamenitost: najveći budistički hram u Evropi „Zlatno prebivalište Bude Šakjamunija“ (2005), khurul „Siakusn-Siume“ (1996), statua Bude od belog mermera unutra šestougaona budistička rotonda (1995), Stupa Prosvetljenje, koja daje mir, harmoniju i blagostanje svemu živom (1999), luk Zlatna kapija, napravljen u tradiciji budističke arhitekture (1998), Trijumfalna kapija u orijentalnom stilu (2012).
Sve znamenitosti u Elisti se mogu svrstati u tri široke kategorije – verske, šahovske i druge. Bez sumnje, najpopularniji objekti su direktno povezani sa budizmom.
Burjatija se generalno smatra centrom budizma u Rusiji. Ali najveći budistički hram (ne samo u Rusiji, već i u Evropi) nalazi se u Kalmikiji, u centru Eliste. Zgrada je oblikovana kao mandala i kao da lebdi u svemiru, okružena ogradom sa mnogo belih stubova. Prelepa bašta sa fontanama, statuama i rotirajućim bubnjevima upotpunjuje sliku. Tu se nalazi najveća statua Bude od 12 metara u Evropi i Rusiji, prekrivena zlatnim listovima i dijamantima.Dveri hrama su otvorene od kraja decembra 2005. godine. Zgrada ima sve što je budistima potrebno – biblioteku, ordinaciju tibetanskog lekara, salu za molitve, sobe za meditaciju i rezidenciju Njegove Svetosti Dalaj Lame.
Pagoda „Sedam dana“ nalazi se na centralnom trgu Eliste. Pagoda je dobila ime zahvaljujući sedam slojeva, koji simbolizuju sedam dana u nedelji. U samom centru je bakarni molitveni bubanj, visok oko 2 metra, prekriven zlatnim listićima. Dizajniran je da pruži harmoniju i mir stanovnicima grada. Sadrži 75 miliona mantri. Prema budističkoj tradiciji, jedno okretanje bubnja čistim mislima jednako je pevanju svih ovih mantri.
Zlatna Kapija je visoki zlatni luk napravljen u tradicionalnom budističkom stilu. Luk je oslonjen na tanke crvene stubove. Njegova visina je 15 metara.Spolja, luk je ukrašen sa 28 slika umetnika Nikolaja Borisova; crteži prikazuju najvažnije događaje u istoriji Kalmikije. Veruje se da se onaj ko prođe ispod svoda duhovno pročišćava i ispunjavaju mu se sve želje.
Skulptura „Čagan Av“ je skulptura mitološkog bića iz predbudističkog perioda, koje je narod Kalmika cenio kao svog zaštitnika. Čagan Av je preveden sa kalmičkog kao „beli starešina“. On je simbol večnosti, čistote, harmonije i jedinstva.
Pagoda Zlatni Buda u parku „Prijateljstvo“. Ovo je jedini primer kada je statua postavljena na ulici, a ne u prostorijama budističkog hrama. Statua Šakjamuni Bude je zatvorena unutar heksagonalne rotonde – pagode. Statua je napravljena od belog mermera. Ali prošle godine, Buda je prekriven žutim ogrtačem.
Spomenik Džangarči Eelian Ovla, Kalmik Džangarči, odnosno pevač i pripovedač. Od njega su Kalmici prvi put čuli pesme iz folklornog dela „Džangar“. Ovo je najpoznatiji kalmički ep poznat u celom svetu. Eelian Ovl potiče iz porodice pripovedača, od detinjstva je bio obučen da postane jangarči i učen je da peva epske pesme ljudima. Naučnik Nomto Očirov je 1908. godine snimio sve pesme koje je Eelian izvodio.
Ispred hotela Elista je skulptura Zmaja Lua – velika kamena statua koja prikazuje ležećeg zmaja, stilizovana na orijentalni način. Skulpturu je izradio poznati tuvanski vajar H. Dongak. Stvorio je svoju skulpturu prema svim kanonima drevne umetnosti tuvanskog kamenoreza. Materijal je zelenkasti agalmolit – prekrasan sitnozrnati kamen.
Memorijalni kompleks„Aleja heroja”. Centralna figura kompozicije je bronzani spomenik legendarnom kalmičkom vojskovođi, general-potpukovniku Basanu Badminoviču Gorodovikovu. Iza spomenika su dva spomen-zida sa bronzanim reljefima dvadeset četiri heroja Sovjetskog Saveza i Rusije i trideset tri heroja socijalističkog rada koji su na neki način povezani sa Republikom Kalmikijom.
Neophodno je posetiti posebno područje Eliste – Grad šaha. Ovde je sve posvećeno šahu. A na glavnoj ulici mini grada – Aveniji Ostapa Bendera, nalazi se spomenik Velikom kombinatoru. Gradski šah je izgradio Kirsan Iljumžinov, bivši predsednik Međunarodne šahovske asocijacije.1998. godine u Elisti je izgrađen Grad šaha, čime je otvorena 33. Svetska šahovska olimpijada na kojoj su učestovali predstavnici iz 120 zemalja.Zvanični književni naziv Gradskog šaha je Novi Vasjuki.
Ostap Bender i 12 stolica. Ovde je podignut prvi spomenik ovoj slavnoj ličnosti. Autor skulpture je arhitekta A. Hačaturjan. Glumio je sina turskog državljanina – Ostapa Ibragimoviča Bender-bega. Obučen je u uobičajeno odelo – pametne pantalone i čizme. Jakna je otvorena, a oko vrata ležerno omotan šal, a na glavi kapa. Bronzana Ostapova desna ruka leži u džepu pantalona, a u levoj drži šahovsku figuru – konja. Spomenik je podignut u novom gradu – šahovskom naselju – novoj šahovskoj prestonici.
U centru grada šaha nalazi se Muzej šahovske slave Mihaila Talja. U početku je muzej otvoren kao muzej šaha, a do sada je postao jedini muzej te vrste u svetu. Muzej se sastoji iz dva dela. Prvi sadrži izložbu posvećenu šahu: ovde su predstavljeni i razni šahovski turniri i šahisti, zanimljive šahovske table i figure, pehari, pobednički pehari, slike, dokumenti. U drugom delu možete videti lične stvari samog Mihaila Talja, ovde ih ima oko 3.000. U muzeju uvek možete da igrate šah.
Komleks „Zlatno prebivalište Bude Šakjamunija“ je prvi hram ovog verskog značaja koji se ovde pojavio. Sam proces izgradnje počeo je relativno nedavno – 2005. godine. Dalaj Lama je direktno učestvovao u postavljanju prvog kamena. Ispostavilo se da je zgrada prilično velikih razmera.
Zgrada je povoljno smeštena na brdu, odmah postaje posetiočev predmet pažnje. Da biste se popeli, morate koristiti prelepo stepenište. Čuvena statua Bude nalazi se unutar kurula. Njegova visina dostiže 17 metara. Ovde na brdima su vreme za molitvene bubnjeve.
“Pagoda sedam dana“ je drugo najpopularnije svetilište. Zanimljivo ime je stečeno u čast sedam Buda. Unutar njega je molitveni bubanj. Bio je to poklon lama jednog manastira u Indiji. Bubanj je dovoljno visok. U dužinu dostiže 8 metara. Njegova dekoracija je lepa. Krasi ga 75 miliona mantri. Natpisi su na raznim jezicima. Na vrhu pagode nalazi se toranj. Označava izlazak iz samsare, postizanje nirvane.
Što se tiče spomenika i arhitekture, ima ih impozantan broj. Najpopularniji spomenik „Egzodus i povratak“ posvećen je deportaciji Kalmika, koja se dogodila 1943-1957. Ubrzo su stanovnici vraćeni u selo. Na dizajnu je radio Ernst Neizvestni.
Kompleks karakteriše dobra lokacija – podnožje hrama i vrh. Ispod brda se može gledati u kola. U njima je vršen transport prognanog stanovništva. Na vrhu padine može se videti skulptura. Od njega se proteže put tuge. Statua je personifikacija simbola i slika koje u potpunosti govore o tragediji i složenoj sudbini ove zemlje.
Kazanska crkva deluje kao glavni centar pravoslavnog hrišćanstva. Ako ste vernik, onda ovo mesto morate videti. Izgradnja svetinje obavljena je 1996. godine. Osvećenje je izvršio poglavar Ruske pravoslavne crkve – Aleksej II. Sveštenik je na dar priložio ikonu Kazanske Bogorodice.Ovde se nalaze svete mošti Nikolaja Čudotvorca, kapsula sa jerusalimskom zemljom. Spoljna dekoracija, kao i unutrašnja, je vrlo bogata.
Kao kapela služi i pripisana crkva Svetog Sergija Radonješkog. Otvaranje je održano 2005. godine. Ovo je mesto gde se čuvaju mošti svetog mučenika Fadeja. Zid crkve zaslužuje posebnu pažnju. Sadrži natpise 44 hiljade stanovnika Kalmikije. Svi ovi ljudi su se hrabro borili za svoju otadžbinu i poginuli u borbi. Odbrojavanje seže do rata 1812. Ustanova je počela sa radom na dan šezdesetogodišnjice Velike pobede. Kao počast takvom događaju, iz Jerusalima je donešen blagosloveni oganj. Bio je to događaj velikih razmera, na njega su pozvane mnoge značajne ličnosti. Treba naglasiti da se ovde Sergije Radonješki tretira na poseban način. Čak i ulica i gimnazija nose njegovo ime. Tu je i spomenik u čast duhovnika. U hramu se redovno održavaju bogosluženja u čast velikog heroja.
Crkva Svetog Georgija Pobedonosca podignuta je 1998. godine.Otvaranje je bilo tempirano da se poklopi sa Šahovskom olimpijadom. To je prelepa drvena građevina napravljena u svetlu sa krstom kupolom. Mesto je popularno kod velikog broja poznatih ličnosti.
Muzeji republike odlikuju se svojom jedinstvenošću. Zavičajni muzej nazvan po N. N. Palmovu uključuje u setvu nebrojeno mnogo vrednih antikviteta. Ovde možete otkriti tajne o istoriji drevnih ljudi, naučiti mnogo zanimljivih stvari o njihovom životu. Muzej je osnovan 1921. godine. Osnivači su P.V.Rikov i N.N.Palmov. Uložili su mnogo truda u prikupljanje jedinstvenih kolekcija. Materijali iz etnografije i ekologije pohranjeni su u novoj, modernoj zgradi, koja je nakon rata obnovljena. Ukupan broj zbirki je 70 hiljada eksponata.
Muzej lepih umetnosti Kalmikije je jedno od vodećih kulturnih blaga. Pojavio se 1977. Glavni deo kolekcije čine različita umetnička dela koja su ovde preneta iz galerije slika Astrahana. Ovde se nalazi oko šest hiljada eksponata. Uglavnom su posvećeni božanstvima. Pored toga, na pregled je predstavljeno mnogo gravura 18-19 veka. Postoji i naučna biblioteka.
Česma Svetog lotosa je prelep ukras sela. Veštački rezervoar pojavio se 2000. godine. Na projektu je radilo nekoliko autora – arhitekte V. Giljandikov, V. Kokuševa, vajar V. Adjanov. Izgradnja je obavljena uz podršku lokalnih vlasti. Najvažniji događaj dogodio se 1997. godine. Dalaj Lama je kao prezentaciju predstavio sliku sa tibetanskom mandalom. To je doprinelo započinjanju radova na izgradnji hidraulične konstrukcije. Mandala je napravljena u obliku krugova. Nalaze se oko perimetra. Krugovi se postepeno sužavaju prema centru. Spoljni krug deluje kao simbol vatre. I govori o tinjajućem neznanju.
Sledeći krug je dijamantsko polje kao znak prosvetljenja. U sredini je sama mandala. Prema vernicima, u njoj je koncentrisana sva moć, harmonija sveta. Na osnovu ovog principa podignuta je fontana. Oko 8000 mlazova vode se ispušta iz elemenata. Zapremina rezervoara dostiže 13 kubnih metara. Voda cirkuliše u krugu. Ukupna slika je upotpunjena muzikom u boji. U večernjim satima objekat je posebno lep. Završna obrada se vrši od visokokvalitetnog mermera i granita.
Ništa manje zanimljiv objekat nije zgrada Kalmičkog državnog univerziteta. Ovo je atraktivna kuća sa pet spratova. Savremenici su malo promenili unutrašnju i spoljašnju dekoraciju. A 1974. godine struktura je došla pod zaštitu države.
Posebnu pažnju zaslužuje spektakularna šahovska tabla, postavljena tačno u centru trga. Kontrastni uzorak izgleda prilično elegantno i organski se uklapa u ukupan životni stil. Na tabli su komadi za igru. Dovezeni su direktno iz Italije. Inače, nezvanična utakmica Vladimira Kramnika i Veselina Topalova odigrana je upravo ovde.
Moderna Elista glavni grad Republike Kalmikije, centar je njenog političkog, ekonomskog, naučnog i duhovnog života.
Kroz Elistu prolaze savezni putevi: Elista – Volgograd, Elista – Mahačkala, Elista – Astrahan.
Elista je domaćin međunarodnih, ruskih, republičkih, naučnih konferencija o proučavanju i očuvanju maternjeg jezika, o pitanjima deportovanih naroda, o njihovoj rehabilitaciji, o arheologiji južne Rusije i Kalmikije, o borbi protiv dezertifikacije i merama za njihovu obnovu, zajednički naučne ekspedicije, iskopavanja, sociološka proučavanja savremene društveno-političke situacije u regionu.
Međunarodne veze kalmičke prestonice takođe su značajno proširene. 1998. godine, za domaćina 33. Svetske šahovske olimpijade, na kojoj su učestvovali predstavnici više od 120 zemalja, u Elisti je izgrađen grad šaha . Danas je grad šaha mesto održavanja republičkih, sveruskih i međunarodnih šahovskih takmičenja, poslovnih simpozijuma, poslovnih i kulturnih susreta.
U Elisti se nastavlja aktivan rad da izgledu glavnog grada daje karakterističan orijentalni ukus – ako se ranije glavni grad republike nije razlikovao po izgledu i arhitekturi od gradova centralne Rusije, onda je Elista poslednjih godina stekla jedinstven nacionalni ukus. . Izgrađen je niz verskih objekata koji su postali zaštitni znak prestonice; izgrađen je jedinstveni šahovski grad ; posle nekoliko međunarodnih bijenala, desetine umetničkih skulpturalnih kompozicija krasile su uličice i trgove Eliste.
Centralni trg glavnog grada republike 2006. godine ukrašavala je kultna građevina – sedmostepena pagoda „Sedam dana“ i molitveni bubanj – kurde, trospratne cvetne leje sa fontanom i ukrasnim lotosima. Od sada je to jedna od glavnih atrakcija grada i omiljeno mesto za odmor građana.
U glavnom gradu Kalmikije su koncentrisane sve profesionalne stvaralačke snage republike – četiri pozorišta, „Kalmkoncert“, dva državna ansambla pesme i igre, kreativni savezi – Savez umetnika, Savez pozorišnih radnika, Republičko muzičko društvo, Muzej zavičajnog Lore.
Prošle godine ova stepska prestonica proslavila je 155 godina postojanja. U kratkom istorijskom periodu, od malog naselja se pretvorila u jedan od najlepših gradova na jugu Rusije i privlači sve više gostiju i turista.
U Elisti poštuju uspomenu na osnivače svog grada, njegove prve naseljenike i prve graditelje. Sećaju se podviga heroja građanskog i Velikog otadžbinskog rata, koji su položili svoje glave za nezavisnost i prosperitet Otadžbine, za slobodnu Elistu. Svake godine 9. maja su masovne svečane povorke sa polaganjem cveća na Večni oganj, Besmrtni puk proširuje svoje redove.
- juna 2020. godine u Elisti je po prvi put održan svečani prolaz vojne i specijalne tehnike u čast 75. godišnjice pobede sovjetskog naroda u Velikom otadžbinskom ratu i Parade pobede 1945. godine. Elista ima tešku sudbinu. Ona ima slavnu prošlost, dinamičnu sadašnjost, obećavajuću budućnost. U beskrajnoj stepi na raskršću drevnih puteva, prva nacionalna prestonica u istoriji kalmičkog naroda raste i postaje sve lepša.
Prilikom pisanja članka kao izvori poslužili:
https://russia.travel/places/10042/
Pročitajte JOŠ:
Vazdušni boj dronova: Ruski „Orion“ pokazao da kad zatreba može biti i lovac
