U istoriji savremene Srbije, malo koja bitka je toliko obavijena patnjom, junaštvom i tišinom kao što je Bitka za Košare. Ona se odigrala između 9. aprila i 14. juna 1999. godine, na samom jugoslovensko-albanskom graničnom pojasu, na vrletima Prokletija, u trenucima kada je Savezna Republika Jugoslavija bila pod žestokim NATO bombardovanjem. Vojska Jugoslavije, u sastavu regularne vojske, rezervista, dobrovoljaca i vojnika na odsluženju redovnog roka, branila je graničnu liniju od upada pripadnika terorističke UČK, regularne vojske Albanije i uz vazduhoplovnu podršku NATO alijanse.

Početak napada – 9. april 1999.

Na Veliki petak, 9. aprila 1999. godine, otpočeo je koordinisan napad na karaulu Košare. Sa albanske strane, više od 1.500 pripadnika UČK, ojačanih instruktažom i logistikom NATO-a, pokrenulo je ofanzivu sa ciljem probijanja granice i povezivanja sa jedinicama unutar Kosova. Udar je bio iznenada žestok, potpomognut artiljerijskom vatrom i vazduhoplovnim napadima NATO-a. Karaula je ubrzo pala, ali se borba nastavila na okolnim visovima.

Junaci sa Košara

Protivnik, brojčano i tehnički nadmoćniji, očekivao je brz prodor. Međutim, ispred njih su stali uglavnom mladi vojnici, mnogi od njih regruti starosti 19 i 20 godina. Većina nije imala ni dovoljno borbenog iskustva, ni adekvatnu opremu, ali su imali nešto što nijedan protivnik nije mogao da predvidi – čeličnu volju da odbrane svoju zemlju.

Jedan od simbola te borbe bio je redov Boban Pavlović, koji je poginuo pokušavajući da spasi ranjene drugove pod neprijateljskom vatrom. Takođe, major Milan Tepić i major Dragan Kovačević, koji su koordinisali odbranu položaja na visovima Raškoj i Mrčaju, ostali su upamćeni po odlučnosti i ljudskosti.

Teren je bio nemilosrdan. U rovu, u snegu, pod kišom granata i bombardera, hiljade mladih života je provelo više od 60 dana. Voda i hrana često su bili nedostupni, a evakuacija ranjenih gotovo nemoguća. Ljekari i bolničari, među njima i heroina dr Svetlana Petrović, činili su nadljudske napore da sačuvaju živote.

Istina i ćutanje

Bitka za Košare dugo je bila skrajnuta iz javnosti. Zvanične strukture dugo nisu željele da govore o njoj. Ni film, ni dokumentarci, ni zvanične komemoracije nisu postojale do skoro. Prvi široj javnosti dostupan dokumentarni prikaz borbe objavljen je tek nakon 2015. godine.

Svedočanstva preživjelih, poput dnevnika vojnika Vladimira Ilića ili intervjua sa kaplarom Nebojšom Petrovićem, bacaju svjetlo na tešku istinu – da je odbrana Košara predstavljala ključnu tačku sprječavanja kopnene invazije na Kosovo i Metohiju iz pravca Albanije.

Zvanično, u bici je život izgubilo najmanje 108 pripadnika Vojske Jugoslavije, iako neki izvori govore i o većem broju. Svi su oni postali simboli otpora i odanosti. Danas, njihova imena se nalaze utkana u spomen-obeležja, ali i u srcima mnogih građana Srbije.

Iako je NATO uspio da iznudi političko povlačenje VJ sa Kosova kroz Kumanovski sporazum, Bitka za Košare ostala je za mnoge dokaz vojničke časti i otpora. Taj otpor nije bio samo vojni – bio je moralni i simbolički. On je pokazao da postoje tačke preko kojih se ne prelazi.

Bitka za Košare nije bila samo borba za položaj – ona je bila borba za dostojanstvo. U njoj je učestvovalo više od 1.200 vojnika VJ, a njihovo junaštvo danas postaje dio kolektivne svijesti srpskog naroda. O njima se sve više piše, snimaju se filmovi, podižu spomenici. Jer ne smije se zaboraviti.

Košare su, u istorijskom i moralnom smislu, srpski Termopili.