Avgustovska pjena na ustima

Špic sezone na Primorju ulazi u finale maestozo, i valja reći koju o esencijalno kratkom poslovnom ljetu tokom kog mnogi koji su sljubljeni s vlašću zaista mogu da zgrnu bogatstvo.

Ono što je 90-ih bio kafić na glavnom priobalnom gradskom trgu, danas je restoran, i može da inkasira cca 150.000 evra čiste zarade u Herceg Novom, 300.000 u Kotoru i 450.000 u Budvi.

Mnogi zanatlije, ribari, vinogradari, i pomorci, od svojih 70-80 ljeta – najmudriji su obalni pučani. Kad ih čovjek sluša u dilemi je ko je koga pokvario: da li furešti Primorce, ili Primorci furešte.

Biće da su turisti Primorce, jer dok turizam nije bio pronađen, samo su hodočasnici putovali od, da bi stigli do. Otkako su ljudi poželjeli da putuju da bi se ritualno i sezonski obnovili u moru, nastao je turizam, kad i iskustvo priobalnih žitelja da na svoj, do juče sirot, geografski dom gledaju kao na poželjnu destinaciju stađunskih nomada.

I sada smo došli do toga da u julu i avgustu u Herceg Novom, Kotoru i Budvi nema starosjedilaca. Njihove starogradske kamare zauzeli su furešti. Od izdavanja stanova, stančića i soba, do juče su ovi Primorci mogli da žive godinu, dok danas više ne, pa nekretnine prodaju, i zaposijedaju više kvadrata na kaskadama udaljenim od obale.

U špicu sezone treba potrošiti tri sata za vožnju od 30 km. Hiperinflacija ljudi koji u malo vremena neprekidno dolaze svim oblicima prevoza (vazduhom, kopnom i morem) – čini da Primorci sve i da hoće, ne mogu da se posvete svakoj duši ponaosob, nego joj na svim, majci, jezicima kazuju gdje su znamenitosti, kada su dešavanja, ko gostuje, kuda je nabliže, kako je najpovoljnije, odakle se vidi, otkuda se čuje, gdje su ukusi, slike, boje i mirisi. Tako danas, tako sutra, tako dok se ne pojavi avgustovska pjena na ustima.

Turisti su predatori u očima domorodaca. Domoroci su predatori u očima turista.

Turizam je nahuškao jedne na druge. Opazio sam da je u Budvi, zbog manjka prostora, visokih cijena i paklenih temperatura, podozrivost ljetujućih veća nego ikada. Svuda Srbi i Rusi, a Montenegro naokolo.

Propustili li se kroz survival-optiku, pogled na budvansku Slovensku plažu podsjeća na mrijestilišta sardela oko kojih plivaju ajkule.

Kotor je i dalje čudo za oko, onako s bedemima opasanom planinom iznad sebe. I tu se kriminal može sjeći na kocke, ali za razliku od Budve u kojoj još tvrde da kao grad ne postoji zimi, Kotor postoji tokom četiri stađuna. Po nesreći, sve prkoseći istoriji i fizici: čelnicima je deboto na čelu iskočila žila glupača od silnog protivprirodnog veslanja uzbrdo, prema Podgorici.

Ad finitum, Herceg je Novi grad koji ogledan i sa Google Eartha danas više podjeća na Sutomore negoli na nekadašnju obalnu prestonicu kulture. Na glavnom gradskom trgu samo jedna osoba govori engleski bez akcenta, u vremenima kada je nekome palo na pamet da opere nekoliko bubnjeva parah od kandidature H-Novog za evropsku prestonicu kulture.

U olimpijskoj godini valja kazati da je Novljanin, arh. Momčilo Tapavica (Nadalj, 1872 – Pula, 1949) bio prvi Srbin koji je učestvovao na prvim modernim Olimpijskim igrama (Atina, 1898).

Nastupao je u više disciplina, što je tada bilo moguće, u atletici, rvanju, dizanju tegova… da bi nakon polufinala u tenisu osvojio bronzanu medalju za Ugarsku.

Po njegovim projektima izgrađena je zgrada Matice srpske u Novom Sadu i zgrada Njemačke ambasade na Cetinju. U Boki podiže porodičnu palatu u Bijeloj, palatu u hercegnovskoj Njegoševoj ulici, i – preko puta nje, s povlašćanim pogledom na ulaz u jedini fjord na Mediteranu – čuveni hotel „Boka“.