Andrija Jovićević 1911: U Crnoj Gori i Boki govori se srpskim jezikom, čistim oblikom jekavštine

Na današnji dan, 8. februara 1870. godine na Obodu rođen je Andrija Jovićević, istaknuti pedagog, publicista i pripovjedač, u narodu poznat kao učitelj Andro. Sa šesnaest godina počeo je učiteljsku karijeru u Manastiru Morači.

Za prvog predsjednika Crnogorskog učiteljskog udruženja izabran je 1901. godine u Nikšiću. Objavio je bogatu etnološku i antropogeografsku građu o crnogorskim plemenima, nahijama, jeziku, običajima. Poznata djela: „Domaće vaspitanje i njegovanje đece u Crnoj Gori”, “Slike iz prošlosti Ceklina”, “Manastiri u Crnoj Gori” i “Dnevnik iz albanskih ratova”. Bibliografija Andrije Jovićevića ima preko 120 jedinica, kojima su obuhvaćeni stručni radovi, prilozi, prikazi, udžbenici i pripovijetke. Bio je poslanik i crnogorskom parlamentu, a aktivno se zalagao i za socijalnu reformu  društva. Učestvovao je u Prvom i Drugom balkanskom ratu. Jovićević je bio jedan od najuglednijih Riječana, a dobitnik je brojnih priznanja kraljevina Crne Gore i Jugoslavije.

Neposredni susret i poznanstvo Andrije Jovićevića sa Jovanom Cvijićem 1906. godine, a nešto kasnije i sa Jovanom Erdeljanovićem, reklo bi se bili su presudni u Jovićevićevim daljim antropogeografskim i etnološkim proučavanjima. Od tog vremena Jovićević je otpočeo sistematsko proučavanje pojedinih plemenskih i predionih cjelina u Crnoj Gori. Usledila su kompleksna monografska proučavanja pojedinih crnogorskih predionih cjelina u kojima je proučeno preko 300 sela i 6 varoši. Obrađen je geografski položaj i odlike predjela, njegova prošlost, privredne prilike, imovinski odnosi, zanimanje stanovništva, tipovi staništa, kuća i ostalih zgrada, sakupljeni su toponimi i opisana geneza naseobinskih aglomeracija, proučeni su tragovi i starine starih naselja (selišta), stare crkve, crkvine, groblja, gradine, gomile i druga kultna mesta. Posebnu pažnju privuklo je Jovićevićevu porijeklo stanovništva i njegove tjelesne i psihičke osobine, zatim jezik, nošnja, običaji, uzroci i posledice migracija i ostali vidovi kulturno-istorijskog nasleđa koji su nastajali u minulom i njegovom vremenu. Građu koju je Andrija Jovićević sakupljao na terenu, a on je bio terenski istraživač u prvom redu, upoređivao je sa podacima u literaturi. Konsultovao je spise Marijana Bolice, Konstatina Jirečeka, Pavla Rovinskog, Jovana Cvijića, Jovana Erdeljanovića, Svetozara Tomića, Sava Nakićenovića i drugih. Svoje monografije, a i ostale radove, Andrija Jovićević je ilustrovao šematskim prikazima kuća i zgrada, fotografijama, tabelarnim pregledima domaćinstava, bratstva i plemena, geografskim kartama i mapama (Riječka nahija, Zeta i Lješkopolje, Skadarsko jezero, na primjer).

Bili su zastupljeni najsavremeniji naučni pristupi koji se s razlogom mogu koristiti i u naše vrijeme jer zbog svoje univerzalnosti nikada ne zastarijevaju.

Zahvaljujući pregnuću Andrije Jovićevića svoje etnološko anropogeografske monografije dobilo je “Skadarsko jezero i ribolov na njemu”, “Riječka nahija” , “Plavsko gusinjska oblast, Polimlje, Velika i Šekular” , “Crnogorsko primorje i Krajina” , “Malesija” , “Zeta i Lješkopolje”.

Andrija Jovićević je sa svojim naučnim djelom ušao u krug najuglednijih i najobrazovanijih crnogorsih prosvjetnih radnika i najplodnijih stvaralaca na polju etnologije i antropogeografije. Jovićevićevo naučno djelo je značajno i po tome što predstavlja dostignuća čovjeka iz naroda, iz Crne Gore, koji je, blagodareći neiscrpnoj energiji, uložio veliki napor i samoodricanje, ljubav i požrtvovanje u proučavanju i predstavljanju Crne Gore i na taj način uspio da stvori nezaobilazno polazište za upoznavanje crnogorske kulturne baštine i određivanje njenog mjesta ne samo među balkanskim i evropskim narodima nego i u svijetu uopšte.

Jovićević 1911: U Crnoj Gori i Boki govori se srpskim jezikom, čistim oblikom jekavštine

Uvaženi prosvetni radnik i prvi predsjednik Crnogorskog udruženja učitelja, Andrija Jovićević, rodom sa Oboda, objavio je 1911. godine u svom djelu ,,Crnogorsko primorje i Krajina*“, kako se u ovim krajevima govori čistim srpskim jezikom, dok se jedino u podnebljima naseljenim albanskim stanovništvom i to u Ulcinju i okolnim mjestima, govori i albanskim jezikom.

– U ovoj oblasti se govori srpski i arbanaški. Srpski vlada u Mrkovićima, Baru, Zaljevu, Zupcima, Tuđemilima, Darzi, Seovima, Krnjicama i Dračevici. U Ulcinju se govori srpski i arbanaški, a u ostalim mjestima arbanaški. Jezik je u Seocima, Krnjicama u Dračevici isti onakav kao u Crmnici, a srpski govor u Primorju sadrži raznih odlika, pisao je uvaženi učitelj.

On piše kako u Mrkovićima vlada isključivo srpski jezik koji pripada uglavnom južnom narečju, ali se veoma često čuju i istočni, pa i zapadni odlici, te u Mrkovićima ima ijekavštine, ekavštine i ikavštine.

Jovićević, koji je imao veliki uticaj na antropogeografska i etnološka proučavanja Jovana Cvijića, naglasio je kako Boka Kotorska, u kojoj vlada samo srpski jezik, pripada čistoj jekavštini, dok se isto tako i u cijeloj Crnoj Gori govori čistim jekavskim, samo se kod Crmničana u izuzetnim slučajevima čuje poneka ekavština.

Uvaženog predsjednika Crnogorskog udruženja učitelja objavljivao je i cetinjski list ,,Glas Crnogorca“, pa je tako 1896. godine objavljen tekst Jovićevića povodom 200 godina od stupanja loze Petrovića na vlast, u kojem je učitelj istakao kako su Petrovići nepobjedivo oružje srpskog naroda Crne Gore.

– …A srpstvo slavi trud svoj i svojih neumrlih predaka i odaje im dužnu poštu i priznanje, riječi su Andrije Jovićevića, objavljene u ,,Glasu Crnogorca“ 1896. godine.

* Krajina se odnosi na dio oko Skadarskog jezika