Ahmedov poduhvat: Najljepša priča Kumanovske bitke

Piše: Jovana Cakić

Jedan od najvažnijih datuma naše istorije, svakako je Kumanovska bitka, 23. i 24. oktobra 1912. godine. Prva velika vojnička pobeda srpske vojske u završnom činu oslobođenja Stare Srbije, Makedonije i celog Balkana od viševekovne osmanlijske vlasti.

„Srpsko nacionalno buđenje i oslobađanje od Osmanskog carstva trajalo je čitav devetnaesti vek. Poslednji korak koji je Srbija načinila na tom putu bilo je oslobođenje svih krajeva naseljenih Srbima. Iste težnje prema svojim sunarodnicima gajili su i ostali balkanski narodi, što ih je, uprkos međusobnim nesuglasicama, navelo na zbližavanje radi ostvarenja zajedničkog cilja. Nizom bilateralnih političkih i vojnih sporazuma Srbija, Crna Gora, Grčka i Bugarska su 1912. godine definisale i uskladile svoje ratne planove i ciljeve u predstojećem ratu. Povod koji su balkanski saveznici iskoristili za objavu rata bio je težak položaj hrišćanskih balkanskih naroda u Osmanskom carstvu.

Mobilizacija vojske u Srbiji počela je 30. septembra i trajala je svega 6 dana. Entuzijazam stanovništva ponesenog idejom konačnog oslobođenja rezultirao je ogromnim odzivom. Na kraju mobilizacije Srbija je pod oružjem imala 356.000 vojnika, od čega 286.000 prvog i drugog poziva, te preko 20.000 dobrovoljaca.

Rat Osmanskom carstvu prva je objavila Crna Gora 8. oktobra, zatim Srbija i Bugarska 17. i Grčka 19. oktobra. Poslednja etapa u borbi za oslobođenje Balkana je počela.

Plan napada srpske Vrhovne komande, bio je predmet dugogodišnjih rasprava i planiranja, a predviđao je napredovanje srpske 1. armije na glavnom pravcu dejstva – južnomoravskom pravcu – preko Kumanova ka Ovčem Polju i Skoplju. Na levom krilu srpskog rasporeda na krivolačko-bregalničkom pravcu imala je dejstvovati 2. armija dok je 3. armija na kosovskom pravcu linijom Toplica – Priština – Skoplje štitila desni bok glavnine srpskih snaga. Ibarska vojska imala je za cilj oslobađanje Raške i Novog Pazara, dok je Javorskoj brigadi namenjeno dejstvo prema granici sa Bosnom odnosno ka Sjenici i Pljevljima. Na vardarsko-kosovskom ratištu predviđeno je angažovanje većine srpskih snaga sa zadatkom da unište osmansku Vardarsku armiju.

Nakon borbi na granici u kojima su jedinice 3. armije razbile glavninu osmanskih trupa, Kosovo i Metohija su ubrzo bili oslobođeni. Treća armija je oslobodila Prištinu 22. oktobra i nastavila kretanje na jug prema Ovčem Polju. U isto vreme jedinice Ibarske vojske i Javorske brigade su bez većeg otpora oslobodile Rašku oblast i delove Metohije.

Kumanovska bitka

Namera srpske vrhovne komande bila je da sve tri armije istovremeno krenu u napad na osmanske snage koje su očekivane na Ovčem Polju. Obzirom da je 3. armija u samom početku kasnila na svoj položaj, a 2. armija bila pozicionirana relativno daleko na pravcu Stracin – Kratovo, 1. armija se našla usamljena kod Kumanova. Ovu nepovoljnu okolnost iskoristile su trupe Vardarske armije i iznenada napale srpske jedinice 23. oktobra otpočevši Kumanovsku bitku. Ova bitka, ispostavilo se, bila je presudni momenat u ratu. Iako u izuzetno teškoj situaciji, srpska 1. armija, zahvaljujući pre svega hrabrosti i požrtvovanosti vojnika i oficira, uspela je da odoli napadu i nanese protivniku velike gubitke. Prvog dana bitke najžešća borba vođena je na Srtevici gde su četnički odred majora Vojina Popovića – vojvode Vuka i 7. pešadijski puk odoleli napadu daleko brojnijeg i jačeg neprijatelja. Zauzimanjem Zebrnjaka, polovinom drugog dana, srpske jedinice su potpuno razbile osmanski raspored i naterale ih na povlačenje. Usled nedostatka pravih informacija srpska Vrhovna komanda nije odmah shvatila značaj ove pobede te nije iskoristila sve mogućnosti za još odlučniji udarac poklekloj Vardarskoj armiji, navodi se na sajtu Vojnog muzeja.

Jedna od najzanimljivijih priča zapravo je i ključni momenat Kumanovske bitke.

„Tokom Kumanovske bitke 24. oktobra 1912 godine, u trenutku kada se ona, kako će se ispostaviti, lomila, Ahmed Ademović, srpski vojni trubač, se ušunjao u pozadinu turske vojske i odsvirao, po sluhu, njihove trubne znake za povlačenje.

Zbunjena turska vojska koja je u tom trenutku bila u silovitom naletu, počela je da se povlači. Onda je opet, neopažen, prešao nazad, među srpske trupe i odsvirao signal za juriš. Njegov podvig je bio jedan od ključnih faktora za srpsku pobedu u ovoj bici. Ovaj Ahmedov poduhvat se izučavao i na vojnim akademijama. Srpska vojska je nanela Turcima poraz i otvorila put za nadiranje dolinom Vardara.

Upravo za ovaj podvig, Ahmed je odlikovan Karađorđevom zvezdom sa mačevima, a njegov podvig završio je u udžbenicima na francuskim i ruskim vojnim akademijama kao pozitivan primer lukavstva običnog vojnika.